Apartman İçin Enerji Verimliliği

Apartman için enerji verimliliği nedir?

Apartmanlar için enerji verimliliği, binalarda kullanılan enerjinin aynı konfor ve hizmet seviyesini koruyarak daha etkin ve az miktarda tüketilmesi anlamına gelir. Yani apartman sakinlerinin ısınma, aydınlatma, asansör kullanımı gibi günlük ihtiyaçlarını karşılamak için gerekli enerjiyi israf etmeden, mümkün olan en verimli şekilde kullanmayı hedefler. Bu kavram “enerji tasarrufu” ile karıştırılmamalıdır; enerji tasarrufu genellikle bazı konforlardan feragat ederek daha az enerji kullanmayı ifade ederken, enerji verimliliğinde amaç konforu düşürmeden teknolojik ve yapısal iyileştirmelerle tüketimi azaltmaktır.

Enerji verimliliği, apartmanda ısıtma ve soğutma sistemlerinden aydınlatmaya, elektrikli cihazlardan yalıtıma kadar pek çok alanda uygulanan bir prensiptir. Örneğin, binanın yalıtımının iyileştirilmesi, verimli ampuller kullanılması veya enerji sınıfı yüksek beyaz eşyalar tercih edilmesi, apartmanda aynı yaşam kalitesini sürdürürken daha az enerji harcanmasını sağlar. Sonuç olarak, enerji verimliliği apartman düzeyinde hem ekonomik fayda (daha düşük faturalar) hem de çevresel fayda (daha az karbon salımı) getirir. Bu sayede apartman sakinleri ve ülke ekonomisi kazanırken, doğal kaynaklar da korunmuş olur.

Apartman için enerji verimliliği neden önemlidir?

Apartmanlarda enerji verimliliğinin sağlanması hem maddi açıdan hem de ülke ve çevre açısından büyük önem taşır. İlk olarak, binalar toplam enerji tüketiminde önemli paya sahiptir. Türkiye’de kullanılan toplam enerjinin yaklaşık %33’ü binalarda tüketilmektedir. Özellikle konut ve apartmanlardaki enerji talebi, 2019 yılından itibaren sanayi sektörünü bile geride bırakmıştır. Bu da apartmanlarda verimli enerji kullanımının, ülkenin enerji ithalat faturasını ve döviz giderlerini azaltmada kritik rol oynadığını gösterir. Nitekim Türkiye 2023 yılında enerji ithalatına ~70 milyar dolar harcamıştır ve bu yükü azaltmanın yollarından biri binalarda verimliliği artırmaktır.

İkinci olarak, ekonomik faydaları açıktır: Enerji verimli apartmanlarda ısınma, aydınlatma gibi giderler düşer, bu da daha düşük elektrik ve yakıt faturaları demektir. Örneğin, ısı yalıtımı yapılmış binalarda enerji giderleri yaklaşık %50’ye varan oranda azalabilir, bu hem aile bütçesine hem de ülke ekonomisine ciddi katkı sağlar. Apartman bazında enerji verimliliği uygulamaları yapan sakinler, uzun vadede yatırım maliyetlerini kısa sürede amorti ederek tasarruf etmeye başlarlar.

Üçüncüsü, çevresel ve toplumsal önemi büyüktür. Binalarda harcanan enerjinin büyük kısmı fosil yakıtlardan karşılandığında karbondioksit emisyonuna yol açar. Enerji verimliliği ile tüketimin azaltılması, sera gazı salımını düşürerek iklim değişikliğiyle mücadeleye katkı sunar. Örneğin yeni getirilen standartlarla tüm yeni binaların daha verimli tasarlanması sayesinde yılda 610 bin ton CO₂ emisyon azaltımı hedeflenmektedir. Ayrıca enerji verimliliği, ülkenin enerji güvenliğini de artırır; ithalat bağımlılığı azalır. Sonuç olarak apartmanlarda enerji verimliliğinin önemi, daha düşük maliyet, daha yüksek konfor ve daha temiz bir çevre şeklinde özetlenebilir. Enerji verimli apartmanlar bireyler için konforlu yaşam alanı sunarken, ülke genelinde de sürdürülebilirlik hedeflerine ulaşılmasına yardımcı olur.

Apartman için enerji verimliliği nasıl sağlanır?

Bir apartmanda enerji verimliliği sağlamak için bütüncül bir yaklaşım izlemek ve yapıdan kullanılan cihazlara kadar çeşitli önlemler almak gerekir. Genel olarak aşağıdaki temel adımlar izlenmelidir:

• Enerji Analizi ve Denetim: İlk olarak apartmanın mevcut enerji tüketimi analiz edilmelidir. Profesyonel bir enerji etüdü ile binanın nerelerde enerji kayıpları olduğu (ör. ısı kaybı, verimsiz cihazlar) tespit edilir. Bu analiz, hangi alanlarda iyileştirme yapmanın öncelikli olduğunu ortaya koyar (ısıtma sistemleri, aydınlatma, yalıtım vb.).

• Isı Yalıtımı ve Yapısal İyileştirmeler: Apartmanda verimliliği artırmanın en etkili yollarından biri dış cephe ısı yalıtımı (mantolama) ve çatı ile temel izolasyonudur. Bina duvarları, çatısı ve zeminine uygun yalıtım malzemeleri uygulanarak kışın ısı kaybı, yazın ısı kazancı önlenir. Ayrıca ısı yalıtımlı pencereler (çift camlı, düşük emisyon kaplamalı) ve kapı fitilleri kullanmak da önemlidir. İyi yalıtılmış bir apartmanda ısınma ve soğutma için harcanan enerji önemli ölçüde azalır.

• Verimli Isıtma-Soğutma Sistemleri: Apartmanın merkezi ısıtma sistemi veya bireysel kombileri düzenli bakımdan geçirilmeli, verimli kazan veya kombi kullanımı sağlanmalıdır. Eski verimsiz cihazlar yerine yüksek verimli (yoğuşmalı kazanlar gibi) cihazlar tercih edilmeli, akıllı termostatlar kullanılmalı ve daire içi sıcaklıklar 20-22°C civarında tutulmalıdır. Ayrıca merkezi sistemlerde ısı pay ölçer kullanımı ve dengeli dağıtım verimliliği yükseltir. Yazın klima sistemlerinde yüksek verimli (invertör teknolojili) klimalar seçilmeli ve doğru boyutlandırma yapılmalıdır.

• Verimli Aydınlatma: Ortak alanlar ve daire içlerinde LED ampuller kullanılmalı, böylece aydınlatma için harcanan elektrik azalır. LED’ler geleneksel akkor ampullere göre çok daha az enerji tüketir ve uzun ömürlüdür. Hareket sensörlü lambalar ve zamanlayıcılar, apartman koridorları veya otopark gibi alanlarda gereksiz aydınlatmayı önler. Gündüz saatlerinde de mümkün olduğunca doğal ışıktan faydalanılması önerilir (örneğin merdiven boşluklarında pencere kullanımı).

• Enerji Verimli Cihaz Kullanımı: Apartman dairelerinde ve ortak alanlarda yüksek enerji sınıfına sahip (A++ veya A+++) cihazlar tercih edilmelidir. Eski veya verimsiz buzdolabı, çamaşır makinesi, hidrofor motoru gibi cihazlar yerine enerji tasarruflu modeller kullanmak uzun vadede ciddi elektrik tasarrufu sağlar. Örneğin A++ sınıfı bir elektronik eşya, A sınıfına göre yaklaşık %40 daha az enerji harcar. Bu da yıllık fatura tutarında önemli düşüş demektir.

• Yenilenebilir Enerji Entegrasyonu: Apartmanın çatısına veya uygun alanlarına güneş enerjisi sistemleri kurulabilir. Güneş panelleriyle elektrik üretip ortak alan aydınlatmasında kullanmak veya güneş kollektörleriyle sıcak su elde etmek mümkündür. Aynı şekilde bahçe veya uygun alanda küçük bir rüzgâr türbini kurulumu da değerlendirilebilir. Yenilenebilir kaynaklar, apartmanın şebekeden çektiği enerjiyi azaltarak hem maliyetleri düşürür hem de çevreye fayda sağlar. 2025 itibarıyla Türkiye’de yeni büyük binaların en az %10 yenilenebilir enerji kullanması şartı getirilmiştir, bu da apartmanlarda güneş enerjisinin önemini arttırmaktadır.

• Akıllı Bina Teknolojileri ve Enerji Yönetimi: Apartman genelinde enerji tüketimini izleyen ve otomatik kontrol eden enerji yönetim sistemleri (EYS) kurulabilir. Bu sistemler, ısıtma/soğutma, aydınlatma gibi altyapıları sensörler ve zamanlayıcılarla optimize eder. Örneğin, belli bir saatten sonra ortak alan ışıklarının kısılması veya asansör ve su pompası motorlarının akıllı kontrolü gibi uygulamalarla gereksiz tüketim önlenir.

• Kullanıcı Davranışlarının İyileştirilmesi: Son olarak, apartman sakinlerinin enerji tasarrufu bilinci geliştirmesi sağlanmalıdır. Gereksiz yanan lambaları kapatmak, cihazları stand-by (bekleme) modunda bırakmamak, kapı-pencereyi soğuk havada kapalı tutmak gibi basit alışkanlıklar günlük enerji tüketimini azaltır. Bu konuda apartman yönetimi bilgilendirme yaparak ve duyurular asarak tüm sakinleri teşvik edebilir.

Yukarıdaki adımlar bir arada uygulandığında, apartmanınızın enerji verimliliği belirgin şekilde artacaktır. Temel prensip, enerjiyi boşa harcayan noktaları tespit etmek ve bu kayıpları önleyecek teknik çözümleri hayata geçirmek olmalıdır. Bu sayede hem her ay ödediğiniz faturalar düşecek hem de apartmanınızın konfor koşulları ve değeri artacaktır.

Apartman için enerji verimliliği ile ilgili yasal düzenlemeler nelerdir?

Türkiye’de apartman ve binalarda enerji verimliliğini teşvik eden ve zorunlu kılan çeşitli yasal düzenlemeler mevcuttur. Başlıca mevzuat ve hükümler şunlardır:

• Enerji Verimliliği Kanunu (5627 sayılı): 2007 yılında yürürlüğe giren 5627 sayılı Enerji Verimliliği Kanunu, enerjinin etkin ve verimli kullanılması, israfın önlenmesi ve çevrenin korunması amacıyla genel çerçeveyi çizen temel yasadır. Bu kanun, binalarda enerji verimliliğinin artırılmasını sağlamak için gerekli yönetmeliklerin hazırlanmasına dayanak oluşturmuştur. Örneğin, bu kanun doğrultusunda büyük binalar için enerji yöneticisi bulundurma zorunluluğu gibi hükümler getirilmiştir.

• Binalarda Enerji Performansı Yönetmeliği (BEP Yönetmeliği): Enerji Verimliliği Kanunu’na dayanarak çıkarılan ve ilk kez 2008’de yayımlanan Binalarda Enerji Performansı Yönetmeliği, yeni ve mevcut binalarda asgari enerji performansı şartlarını belirler. Bu yönetmeliğe göre, 1 Ocak 2011 sonrası ruhsat alan tüm yeni binalar için Enerji Kimlik Belgesi (EKB) alma zorunluluğu vardır. Ayrıca yeni inşa edilecek binaların en az C enerji sınıfında olacak şekilde tasarlanması şarttır; C’den düşük (verimsiz) çıkan projelere yapı kullanım izni (iskan) verilmemektedir. Bu düzenleme, bina tasarım aşamasından itibaren yalıtım, sistem verimliliği gibi unsurları dikkate almayı zorunlu kılmıştır.

• Enerji Kimlik Belgesi Zorunluluğu: 5627 sayılı Kanun ve BEP Yönetmeliği uyarınca tüm binaların enerji performansını gösteren Enerji Kimlik Belgesi alması gerekmektedir. Yeni binalar iskan (oturma izni) alırken EKB’yi ilgili mercilere sunmak zorundadır. Mevcut binalar için de kanunun yürürlük tarihinden itibaren 10 yıl içinde (yani 2017’ye kadar) EKB alınması zorunlu tutulmuştur. Bu belge binanın enerji tüketim sınıfını (A’dan G’ye) ve yıllık enerji ihtiyacını, sera gazı salımını vb. içerir. Ayrıca 2020 itibarıyla konut satış ve kiralama işlemlerinde EKB’nin alıcı/kiracıya gösterilmesi de zorunlu hale gelmiştir (yeni yönetmelik hükümleriyle).

• Neredeyse Sıfır Enerjili Binalar (NSEB) Mevzuatı: Avrupa Birliği hedeflerine uyum kapsamında yapılan düzenlemelerle, 2025 yılından itibaren belirli büyüklükteki yeni binaların “neredeyse sıfır enerjili” olarak inşa edilmesi zorunlu kılınmıştır. 1 Ocak 2025’ten sonra yapı ruhsatı alacak, toplam inşaat alanı 2000 m² ve üzeri binalarda yıllık enerji ihtiyacının en az %10’unun güneş, rüzgar gibi yenilenebilir kaynaklardan sağlanması şartı getirilmiştir. Bu düzenleme, büyük apartman ve sitelerin kendi enerjilerini kısmen üretmelerini teşvik etmektedir.

• Diğer İlgili Mevzuat ve Standartlar: Bunların yanı sıra, TS 825 Binalarda Isı Yalıtım Kuralları Standardı gibi teknik standartlar binalarda asgari yalıtım kalınlıklarını belirler. Elektrik İç Tesisat Yönetmeliği sensörlü aydınlatma, sayaç uygulamaları vb. konularda uyulması gereken kuralları içerir. Ayrıca Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’nın yayınladığı Ulusal Enerji Verimliliği Eylem Planı (2017-2023) gibi strateji belgeleri, binalarda alınacak önlemler ve hedefleri ortaya koymaktadır.

• Yerel Yönetmelikler: Bazı belediyeler, kendi imar yönetmeliklerinde enerji verimliliğine ilişkin ek şartlar koyabilmektedir. Örneğin bazı şehirlerde yeni binalar için çatı yalıtımı zorunluluğunun vurgulanması veya merkezi ısıtma sistemleri kullanımına dair kurallar bulunabilir. Bu nedenle apartman yaptıracak veya renovasyon yapacakların ilgili belediyenin imar ve çevre koruma mevzuatına da göz atması faydalıdır.

Özetle, Türkiye’de apartmanlar için enerji verimliliğini sağlamak yasal bir gerekliliktir ve denetim altındadır. Enerji Kimlik Belgesi zorunluluğu ve yeni binalar için getirilen sıkı standartlar, binalarda yalıtım yapılmasını, verimli sistemler kullanılmasını ve yenilenebilir enerjiden yararlanılmasını teşvik etmektedir. Bu yasal düzenlemelere uymak hem yasal yaptırımlar nedeniyle zorunludur, hem de uzun vadede apartman sakinlerinin çıkarınadır.

Apartman için enerji verimliliği kapsamında Enerji Kimlik Belgesi (EKB) nedir?

Enerji Kimlik Belgesi (EKB), bir binanın enerji performansını gösteren resmi bir belgedir. Tıpkı buzdolabı, çamaşır makinesi gibi elektrikli cihazların üzerinde gördüğümüz enerji etiketi (A, B, C… sınıfı) uygulamasının binalar için düzenlenmiş halidir. EKB, 5627 sayılı Enerji Verimliliği Kanunu ve Binalarda Enerji Performansı Yönetmeliği’ne dayanarak geliştirilmiş olup, binalarda enerjinin ve enerji kaynaklarının etkin ve verimli kullanıldığını, enerji israfının önlenmesi için gerekli şartların sağlandığını belgelemeyi amaçlar.

Bir Enerji Kimlik Belgesi üzerinde şunlar yer alır:

• Enerji Sınıfı: Bina, A’dan G’ye kadar bir enerji sınıfına sahip olur. A sınıfı en verimli, G ise en düşük verimli binayı ifade eder. Bu sınıflandırma, binanın yalıtım özellikleri, ısıtma/soğutma sistemlerinin verimi, aydınlatma sistemi ve kullanılan enerji türleri gibi kriterlere göre hesaplanır. Örneğin A sınıfı bir bina, metrekare başına çok düşük enerji tüketirken G sınıfı bir bina oldukça yüksek tüketim yapar.

• Yıllık Enerji İhtiyacı ve Tüketimi: Bina ısınma, soğutma, havalandırma, sıcak su ve aydınlatma gibi ihtiyaçlar için yıllık kaç kWh enerji harcıyor, bu EKB’de belirtilir. Buradan bina sakinlerinin tahmini enerji giderleri de anlaşılabilir.

• Sera Gazı Emisyonu: Binanın yıllık karbondioksit (CO₂) emisyon miktarı yer alır. Bu değer, binanın çevreye etkisi hakkında bilgi verir (düşük olması tercih edilir).

• Yalıtım ve Sistem Bilgileri: Belgede binanın duvar, çatı yalıtım kalınlıkları, pencere tipi (çift cam, ısıcam vs.), ısıtma sistemi verimliliği, klima verimi gibi teknik bilgiler de özetlenir. Bu sayede enerji sınıfının neye göre belirlendiği anlaşılır.

EKB Zorunluluğu: Türkiye’de 1 Ocak 2011’den sonra yapı ruhsatı almış tüm yeni binalar, yapı kullanma izni (iskan) alabilmek için EKB’ye sahip olmak zorundadır. Yeni yapılacak binalar en az C enerji sınıfında olacak şekilde tasarlanmalı ve inşa edilmelidir; C’den daha düşük (D, E…) sınıfta çıkan yeni binalara kanunen iskan verilmemektedir. Bu, yeni apartmanlarda asgari enerji performansı sağlanmasını güvence altına alır.

Mevcut binalar (2011 öncesi ruhsat almış olanlar) için de EKB alınması yasal bir yükümlülüktür. Enerji Verimliliği Kanunu’na göre mevcut binaların, kanunun yayım tarihinden itibaren 10 yıl içinde EKB almaları gerekiyordu. Bu süre 2017’de dolmuş olup, günümüzde mevcut apartmanların büyük kısmı da EKB’ye sahiptir veya almalıdır. Mevcut binalar için asgari bir sınıf zorunluluğu yoktur (yani eski bir bina düşük sınıf da çıkabilir), ancak her satış veya kiralama işleminde EKB’nin bir suretinin alıcıya/kiracıya verilmesi zorunludur. Bu sayede yeni alacak kişi dairenin bulunduğu binanın enerji performansını bilerek karar verebilir.

EKB’yi Kimler ve Nasıl Verir: Enerji Kimlik Belgesi, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı tarafından yetkilendirilmiş enerji verimlilik danışmanlık şirketleri (EVD) bünyesindeki uzman mühendisler tarafından düzenlenir. Yeni binalarda proje aşamasında EKB hazırlanması için mimar/mühendisler yetkiliyken, mevcut binalarda ancak EVD şirketleri EKB verebilir. Bu uzmanlar bina verilerini (projeler, izolasyon, sistemler vb.) bakanlığın BEP-TR adı verilen yazılımına girerek enerji sınıfını hesaplar ve belgeyi oluşturur. EKB’nin geçerlilik süresi 10 yıldır; bu süre sonunda yenilenmesi gerekir veya bina büyük bir tadilat geçirmişse daha erken de yeniden düzenlenebilir.

Özetle, Enerji Kimlik Belgesi apartmanınızın enerji karnesidir. Bina ne kadar yalıtımlı, sistemleri ne kadar verimli ise EKB’deki sınıfı o kadar yüksek (yeşil renkler) olur. EKB sayesinde apartman sakinleri binalarının enerji performansını öğrenir ve düşük sınıf ise iyileştirme alanlarını belirleyebilir. Ayrıca EKB, enerji verimliliği bilincinin yayılması ve binaların değerinin belirlenmesinde de önemli bir araçtır; zira enerji sınıfı yüksek (A veya B) olan apartmanlar, düşük olanlara kıyasla daha avantajlı konumdadır.

Apartman için enerji verimliliği için sağlanan devlet destekleri ve teşvikler nelerdir?

Enerji verimliliğini artırmak için devlet çeşitli teşvik mekanizmaları ve destek programları uygulamaktadır. Apartmanlar ve konutlar özelinde yararlanılabilecek başlıca destekler şunlardır:

• Vergi İndirimleri ve Muafiyetleri: Enerji verimliliği standartlarını sağlayan veya belirli sertifikalara (örn. yüksek enerji sınıfı, yeşil bina sertifikası) sahip binalara vergi teşvikleri uygulanabilmektedir. Örneğin, bazı düzenlemelerle bina yalıtım harcamaları belirli ölçüde gelir vergisi matrahından düşülebilmekte veya emlak vergisinde indirim sağlanabilmektedir. Resmi olarak, enerji verimli binalara emlak vergisi oranlarında indirim tanınması gibi teşvikler söz konusu olabilmektedir. Bu sayede apartman yönetimleri yalıtım gibi yatırımları yaparken vergi avantajından yararlanabilir.

• Düşük Faizli Kredi ve Finansman: Devlet kurumları (örneğin KOSGEB, bazı kalkınma ajansları) ve kamu bankaları, enerji verimliliği projeleri için düşük faizli krediler sunar. Konutlarda ısı yalıtımı, pencere yenileme, verimli kazan dönüşümü gibi işler için vaktiyle “Enerji Verimliliği Kredisi” programları uygulanmıştır. Ayrıca 2022 yılında Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın binalarda verimlilik yatırımlarını teşvik için uygun koşullu krediler sağlamak üzere çalışmalar yaptığı bilinmektedir. Bu tür krediler, piyasa faizinin altında faiz oranı veya uzun vade sunarak apartmanların yatırım maliyetini kolayca karşılamasını hedefler.

• Hibe ve Destek Programları: Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı ile çeşitli fonlar (örneğin AB kaynaklı fonlar, Dünya Bankası veya Kalkınma Bankası destekleri) aracılığıyla, apartmanlarda toplu enerji verimliliği iyileştirmeleri için hibe programları uygulanabilmektedir. Özellikle toplu konutlarda mantolama (dış cephe ısı yalıtımı) yapımı için geçmişte %20-30’a varan hibe destekleri pilot bölgelerde verilmiştir. Ayrıca Belediyeler de zaman zaman kendi bütçelerinden apartmanlara LED aydınlatma dönüşümü, güneş paneli kurulumu gibi konularda hibe/destek sağlayabilmektedir.

• Devlet Teşvikli Projeler ve Yarışmalar: Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı ile Enerji Bakanlığı’nın birlikte yürüttüğü “Enerji Verimli Konut” gibi projeler kapsamında, başarılı uygulamalara ödül verilmesi, teknik danışmanlık sağlanması gibi dolaylı teşvikler de bulunuyor. Örneğin, TOKİ projelerinde enerji verimli tasarımlara geçilmesi, özel sektöre de örnek teşkil ediyor. Bu alandaki iyi uygulamalar kamuoyuyla paylaşılarak teşvik ediliyor.

• EPDK ve Düzenleyici Destekler: Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) tarafından, dağıtım şirketlerine ve perakende satış şirketlerine, müşterilere enerji verimliliği danışmanlık hizmeti sunma yükümlülüğü getirilmiştir. Bu kapsamda bazı elektrik dağıtım şirketleri, abonelerine verimli cihaz seçimi, tasarruf önerileri gibi konularda ücretsiz eğitim ve broşür desteği sağlar. Dolayısıyla apartman sakinleri elektrik şirketlerinin sağladığı bilgilendirici kaynaklardan da yararlanabilir.

• Kentsel Dönüşüm Teşviklerinde Enerji Verimliliği: Kentsel dönüşüm kapsamında eski binalar yıkılıp yeniden yapılırken, enerji verimli bina tasarlayanlara ek kredi imkanları ve devlet faiz desteği verilebilmektedir. Örneğin, dönüşüm kredilerinde enerji verimli (ör. C sınıfı üzeri) bina yapacaklara ekstra faiz sübvansiyonu tanınması gündeme gelmiştir. Bu da dolaylı bir teşvik mekanizmasıdır.

Özetle, devlet apartmanlarda enerji verimliliğini artırmak için mali teşvikler (vergi indirimi, kredi, hibe) ve düzenleyici teşvikler (zorunluluklar, avantajlı uygulamalar) sunmaktadır. Örneğin verimli binalara vergi indirimi uygulanması, bakanlıkça hibe kredi programları oluşturulması gibi adımlar atılmıştır. Apartman yönetimleri bu teşvikleri takip ederek yararlanabilirler. Özellikle ısı yalıtımı gibi yatırımlarda hem kredi/faiz desteği, hem de yapıldıktan sonra düşen enerji faturaları sayesinde yatırım kısa sürede kendini amorti edecektir. Bu nedenle apartman sakinlerinin devletin sunduğu fırsatları araştırması ve projelerini buna göre planlaması önemlidir.

Apartman için enerji verimliliği artırmada ısı yalıtımının önemi nedir?

Isı yalıtımı, apartmanlarda enerji verimliliğini artırmanın en etkili ve temel yöntemlerinden biridir. Binalarda tüketilen enerjinin yaklaşık %80’i ısıtma ve soğutma amaçlıdır. Isı yalıtımı yetersiz olan bir apartmanda kışın ısı kayıpları, yazın istenmeyen ısı kazançları meydana gelir ve bu da ısınma-soğutma sistemlerinin çok daha fazla enerji harcamasına yol açar. Ülkemizde ne yazık ki binaların sadece %25’i yalıtımlıdır, geri kalan büyük çoğunluğu yalıtımsız olduğundan ciddi enerji israfı yaşanmaktadır. Bu da hem yüksek faturalar hem de ülke enerjisinin boşa harcanması anlamına gelir. Dolayısıyla apartmanlarda enerji verimliliği denince ilk akla gelen konu, ısı yalıtımının iyileştirilmesidir.

Isı yalıtımının önemi birkaç başlıkta özetlenebilir:

• Yakıt ve Elektrik Tasarrufu: Dış cephe mantolama, çatı yalıtımı ve uygun pencere sistemleriyle donatılmış bir apartmanda, kışın içerideki ısının duvar ve çatılardan kaçması büyük ölçüde engellenir. Bu sayede dairelerin ısınması için gereken doğalgaz veya yakıt miktarı ciddi oranda azalır. Aynı şekilde yazın da sıcak havanın içeri girmesi zorlaşır ve klimaların yükü hafifler. Yapılan araştırmalar, iyi yalıtılmış binalarda ısıtma-soğutma giderlerinin %50’ye kadar düşebileceğini göstermektedir. Örneğin ısınma faturaları yalıtımsızlıktan dolayı kabaran pek çok apartmanda, mantolama sonrası sakinler faturalarının yarı yarıya azaldığını gözlemlemektedir. Bu hem aile bütçesine hem de ülke ekonomisine olumlu yansır.

• Konfor ve Yaşam Kalitesi: Yalıtım sadece tasarruf değil konfor artışı da sağlar. Yalıtımsız binalarda duvarların soğuk olması, dairelerde “üşütme” hissi yaratır; odalar homojen ısınmaz, köşelerde nem ve küf oluşabilir. TÜİK verilerine göre Türkiye’de nüfusun %39 kadarı yalıtımsızlık yüzünden evini yeterince ısıtamadığını belirtmiştir. Isı yalıtımı yapılan apartmanlarda ise iç ortam sıcaklık dağılımı dengeli olur, duvarlar daha sıcak kalır, konfor şartları yükselir. Yazın da yine yalıtım sayesinde iç mekanlar daha serin kalacağından, yaşam alanları daha konforlu hale gelir.

• Bina Ömrü ve Yapı Sağlığı: Doğru yapılan yalıtım, binanın yapı elemanlarını korur. Özellikle dış cephe mantolama, duvarları dış etkenlerden (sıcak/soğuk farkı, nem) koruyarak ömrünü uzatır. Yalıtımsızlıktan kaynaklı nem, küf, yoğuşma problemleri (örneğin duvarlarda siyah lekeler, boyanın kabarması) yalıtım yapıldığında büyük oranda çözülür. Bu da bina bakım masraflarını azaltır.

• Çevresel Etki: Isı yalıtımı, enerjiyi boşa harcamayı önlediği için karbon ayak izini düşürür. Bir apartmanda yalıtımla sağlanan her 1 birim yakıt tasarrufu, o yakıtın yanmasıyla ortaya çıkacak CO₂ salımını engeller. Hesaplamalara göre, tüm binaları ısı yalıtımlı hale getirmek Türkiye’nin toplam enerji faturasını ~%15 azaltabilir ve sera gazı emisyonlarını önemli ölçüde düşürebilir. Dolayısıyla yalıtım, apartman bazında atılan küçük bir adım gibi görünse de ülke çapında büyük çevresel kazanımlar getirir.

Isı Yalıtımı Neleri Kapsar: Apartmanlarda ısı yalıtımı denilince en kritik alanlar dış duvarlar, çatı (teras) ve zemin döşemeleridir. Dış duvarlara uygun kalınlıkta ısı yalıtım levhaları (EPS, XPS, taşyünü vb.) uygulanması “mantolama” olarak bilinir. Çatıda su yalıtımı ile birlikte ısı yalıtımı yapılması, son kattaki dairelerin yaz sıcağından ve kış soğuğundan korunmasını sağlar. Ayrıca apartmanın temel ve giriş katındaki döşemede de yalıtım yapmak, zeminden gelen soğuğu engeller. Pencerelerin yalıtımı da çok önemlidir: Isı yalıtımlı çift cam üniteleri ve mümkünse ısı köprüsüz doğrama (PVC veya ahşap profil) kullanımı gerekir. Tek camlı, eski tip ahşap çerçeveli pencereler ısı kaybına yol açar; bunların yenilenmesi büyük fark yaratır.

Özetle, ısı yalıtımı apartmanınızın enerji verimliliğinin belkemiğidir. İyi yalıtılmış bir apartmanda kışın sıcaklık içeride hapsolur, yazın dışarıda tutulur. Bu da hem faturaları düşürür hem de konforu arttırır. Ülkemizde yalıtımın önemi her geçen gün daha iyi anlaşılmakta; devlet de yalıtım seferberlikleri ve teşviklerle bunu desteklemektedir. Doğru kalınlık ve malzemeyle yapılan bir ısı yalıtımı yatırımı, genellikle birkaç kış sezonunda kendini amorti etmekte ve sonrasında apartman sakinlerine yıllarca kazanç sağlamaktadır.

Apartman için enerji verimliliği artırmada ısı yalıtımının önemi nedir?

Apartman için enerji verimliliği amacıyla ısıtma ve soğutma sistemleri nasıl optimize edilir?

Apartmanlarda ısıtma ve soğutma (iklimlendirme) sistemlerinin verimli kullanılması, enerji tasarrufu açısından kritik bir konudur. Isıtma sistemlerini optimize etmek hem yakıt tüketimini azaltır hem de daha dengeli bir ısınma sağlar. Benzer şekilde soğutma (klima) sistemlerinin doğru kullanımı da elektrik tüketimini düşürür. Aşağıda ısıtma/soğutma sistemlerinde verimlilik için alınabilecek önlemler listelenmiştir:

• Periyodik Bakım ve Temizlik: Apartmanın merkezi kazanı veya bireysel kombileri varsa, bunların yılda en az bir kez bakımdan geçirilmesi gerekir. Kazan ve kombi bakımı düzenli yapıldığında, cihazın yanma verimi artar ve arızalar önlenir. Temizlenmiş brülörler ve filtreler, yakıtı daha verimli yakarak aynı ısıyı daha az yakıtla sağlar. Klimanın da filtreleri düzenli temizlenmeli, gaz basıncı kontrol edilmelidir; temiz filtreli bir klima %5-15 arası daha verimli çalışabilir.

• Uygun Termostat Ayarı: İdeal oda sıcaklığı kışın 20-22°C civarında tutulmalıdır. Her 1°C’lik ekstra yükseltme, yakıt tüketimini yaklaşık %6-7 arttırır. Bu nedenle oda termostatları kullanarak sıcaklığı sabit bir konfor seviyesinde tutmak önemlidir. Apartman merkezi sistemlerinde, eğer mümkünse kazan suyu sıcaklığını dış hava sıcaklığına göre ayarlayan dış hava kompanzasyon sistemleri kurulabilir. Bu sistem, havalar ılıkken kazanı kısarak yakıt tasarrufu sağlar.

• Akıllı Termostatlar ve Zamanlayıcılar: Daire bazında kullanılıyorsa, programlanabilir akıllı termostatlar çok faydalıdır. Bu cihazlar, belirlediğiniz saatlerde ısıtmayı kısabilir veya yükseltebilir. Örneğin gündüz kimsenin olmadığı saatlerde ısıyı birkaç derece düşürüp akşam gelmeden önce tekrar artıran bir programlama, konfordan ödün vermeden tasarruf getirir. Akıllı termostatlar ortamı otomatik düzenleyerek yakıt tüketimini azaltır. Ayrıca merkezi sistem kazanlarında da gece modunda sıcaklık düşürülerek (örneğin gece yarısı ile sabah arası birkaç derece düşük su sıcaklığı) tasarruf yapılabilir.

• Isı Pay Ölçer ve Dengeleme: Eğer apartmanda merkezi ısıtma sistemi varsa, daire girişlerine takılan ısı pay ölçer cihazlar ve termostatik vanalar ile her daire kendi tüketimini kontrol edebilir. Bu uygulama, gereksiz ısı kullanımını azaltır ve herkesin adil ödeme yapmasını sağlar. Ayrıca tesisatta hidrolik dengeleme yapılması (her radyatöre uygun debi ayarı), bazı dairelerin aşırı ısınıp bazılarının az ısınması sorununu çözer, homojen bir ısınma sağlanır. Homojen ısınma olduğunda termostat ayarları yükseltilmez, gereksiz enerji harcanmaz.

• Yalıtım ve Kaçakların Önlenmesi: Isıtma verimini artırmak için apartman içi ısı kayıplarını azaltmak da şarttır. Daire kapılarının altındaki boşluklar, pencere kenarındaki açıklıklar, merdiven boşluğundan gelen soğuk hava gibi etkenler, ısınan havayı soğutur. Kapı altı süpürgelikleri, pencere bantları gibi basit önlemlerle bu kaçaklar engellenmelidir. Apartman giriş kapısının otomatik kapatıcıları olmalı, sürekli açık kalmamalıdır. Merkezi ısıtma boruları ve vana ekipmanları da uygun izolasyon malzemeleriyle sarılmalıdır.

• Verimli Cihaz ve Yakıt Seçimi: Eski tip verimsiz kazanlar veya sobalar yerine, mümkünse yoğuşmalı kazanlar veya yüksek verimli merkezi sistemler kullanılmalıdır. Yoğuşmalı kazanlar, bacadan atılan ısıyı da geri kazanarak daha az yakıtla aynı ısıyı üretir. Yakıt olarak da mümkün olduğunca doğalgaz tercih edilmelidir; merkezi kömürlü kazanlar hem hava kirliliği yaratır hem de verimi düşüktür. Eğer merkezi sistem yoksa ve bireysel kombi kullanılıyorsa, kombilerin de A sınıfı yüksek verimli modeller olması, modülasyon yapabilmesi önemlidir.

• Soğutma (Klima) Tarafında Optimizasyon: Yazın apartman dairelerinde klima kullanımı yaygınsa, burada da verimliliğe dikkat edilmelidir. Inverter teknolojili klimalar, oda sıcaklığına göre kompresör hızını ayarlayarak geleneksel klimalardan daha az enerji harcar. Klima termostatını da çok düşük sıcaklıklara ayarlamamak gerekir; örneğin ortamı 24-25°C’ye soğutmak genelde yeterliyken 18°C’ye ayarlamak gereksiz yere daha fazla elektrik tüketir. Ayrıca klimaların dış ünitesinin hava akımının iyi olması sağlanmalı (önü kapatılmamalı), filtreleri temiz tutulmalı ki cihaz zorlanmadan çalışsın. Apartman genelinde doğal serinletme yöntemleri de değerlidir: Gece serin saatlerde pencereleri çapraz havalandırma yaparak açmak, gündüz güneş alan cephelerde perdeleri veya panjurları kapatarak içeriyi gölgeleme gibi yöntemler klimaya duyulan ihtiyacı azaltır.

• Yenilenebilir Isıtma-Soğutma: İmkan varsa, apartman ölçeğinde güneş enerjisiyle su ısıtma sistemleri kurulabilir. Güneş kollektörleri, sıcak su üretiminin bir kısmını karşılayarak kombi veya kazan yükünü azaltır. Daha ileri düzeyde, ısı pompaları kullanılabilir (örneğin toprak kaynaklı veya havadan suya ısı pompaları). Isı pompaları elektrik kullanarak ortamdan ısı transfer eder ve geleneksel yakıtlara göre çok daha verimli ısınma/soğutma sağlayabilir (COP değeri yüksek olduğundan). İlk yatırım maliyeti yüksek olsa da, özellikle bireysel bahçeli apartmanlarda veya merkezi sistem dönüşümlerinde uzun vadeli düşünülebilir.

Sonuç olarak, apartmanınızda ısıtma ve soğutma sistemlerini optimize etmek için teknik iyileştirmeler (cihaz, otomasyon) ve doğru kullanım alışkanlıkları birlikte yürütülmelidir. Düzenli bakımı yapılan, doğru ayarlanmış ve modernize edilmiş bir sistem, gereksiz yere fazla yakıt ya da elektrik harcamadan istenen konforu sağlar. Örneğin basitçe termostatı 1-2 derece düşürmek ya da klimayı birkaç derece yükseltmek bile %10’lara varan tasarruf getirebilir. Unutulmamalıdır ki binalarda enerjinin en büyük kısmı ısıtma/soğutmaya gidiyor, dolayısıyla bu alandaki verimlilik çabaları faturalarınıza en somut şekilde yansıyacaktır.

Apartman için enerji verimliliği açısından aydınlatma sistemleri nasıl iyileştirilebilir?

Apartmanlarda aydınlatma, özellikle ortak alanlar düşünüldüğünde önemli bir enerji tüketim kalemidir. Merdiven boşlukları, giriş holleri, otopark, bahçe ve asansör içi aydınlatmaları gün boyu veya gece boyunca yanabiliyor. Bu nedenle aydınlatma sistemlerinde yapılacak iyileştirmeler hem enerji tasarrufu sağlar hem de bakım maliyetlerini düşürür. İşte apartmanlar için aydınlatma verimliliğini artırmanın başlıca yolları:

• LED Ampullere Geçiş: Geleneksel akkor flamanlı ampuller veya halojen lambalar, büyük oranda enerjiyi ısıya dönüştürerek harcar. Bunların yerine LED ampuller kullanmak, %80-90’a varan enerji tasarrufu sağlar. Örneğin 60W’lık bir akkor ampul yerine 8-10W’lık LED ampul aynı ışığı verebilir. LED’ler ayrıca çok daha uzun ömürlüdür (25.000+ saat) olduğundan, ampul değiştirme sıklığı ve masrafı da azalır. Birçok apartman sakini dairelerinde LED’e geçmiş olsa da, apartman koridorları ve girişlerindeki armatürlerin de LED ile değiştirilmesi gerekir. LED aydınlatmaya geçiş, aydınlatma giderlerini ciddi oranda düşürecektir.

• Enerji Verimli Armatürler: Sadece ampul değil, armatür seçimi de önemlidir. Aynı ışık seviyesini daha az ampulle sağlamak için yansıtıcılı (reflektörlü) armatürler kullanılabilir. Ayrıca balastlı floresan armatürlerin elektronik balastlı ve T5 floresanlı versiyonlarla değiştirilmesi de %20-30 tasarruf getirebilir. Fakat günümüzde floresan yerine de LED tüpler kullanmak daha verimli bir çözümdür.

• Hareket ve Zaman Sensörleri: Apartmanlarda sensörlü aydınlatma uygulaması çok etkili bir yöntemdir. Özellikle merdiven boşluğu, giriş holü, asansör önü gibi alanlarda sürekli ışık yakmak yerine hareket sensörlü lambalar kullanılmalıdır. Bu sensörler ortama biri girdiğinde ışığı otomatik yakar, belirlenen süre sonra kapatır. Böylece kimse olmadığında ışıklar gereksiz yere yanmaz. Aynı şekilde zaman saatleri veya fotoseller kullanarak, dış bahçe ve bina dış cephe aydınlatmalarının sadece akşam belirli saatlerde ya da hava karardığında yanması sağlanabilir. Örneğin bahçe lambaları akşam 7’den sabah 7’ye kadar fotosel ile otomatik yanıp, gündüz sönmelidir.

• Doğal Işık Kullanımı: Mümkün olduğunca gün ışığından faydalanmak, hem psikolojik olarak ferah bir ortam yaratır hem de elektrik tasarrufu sağlar. Apartman projelerinde merdiven boşluklarına pencere konması veya şeffaf tuğla vb. ile doğal ışık alınması önemlidir. Mevcut binalarda ise gündüz vakti koridor ışıklarını kapalı tutup pencerelerden gelen ışığı kullanmak teşvik edilmelidir. Eğer aydınlık düzeyi yeterli değilse, sensörler gündüz vakti daha az lambayı devreye alacak şekilde ayarlanabilir (lüks seviyesine göre).

• Aydınlatma Kontrol Sistemleri: Geniş sitelerde veya büyük apartmanlarda, aydınlatmaları merkezi bir kontrol sistemiyle yönetmek de verimliliği artırır. Bu sistemler, dimmer (ışık şiddeti ayarlayıcı) kullanarak geç saatlerde ışık seviyesini azaltabilir veya belirli bölgeleri devreden çıkarabilir. Örneğin gece yarısından sonra koridorlardaki her iki lambadan biri kapatılabilir (güvenliği etkilemeyecek şekilde). Teknolojik olarak akıllı bina sistemlerine entegre edilebilen bu kontroller, kullanım alışkanlıklarına göre aydınlatmayı optimize eder.

• Bakım ve Temizlik: İyi bir aydınlatma için düzenli bakım da gerekir. Tozlanan, kirlenen armatürler %10-20 daha az ışık verebilir ve kullanıcılar ışığı artırmak zorunda kalabilir. Bu nedenle apartman görevlilerinin periyodik olarak lambaların üzerini, armatür reflektörlerini temizlemesi önerilir. Ayrıca yanmış ampullerin hızlıca değiştirilmesi, sistemin dengesini korur (örneğin seri balastlı sistemlerde bir ampul yanınca diğerine fazla voltaj binebilir).

Bu iyileştirmeler sonucunda apartmanınızda aydınlatma kaynaklı enerji tüketimi ciddi oranda düşecektir. Örneğin geleneksel ampullerden LED’e geçiş yapmış bir apartmanda aydınlatma giderlerinin %70-80 azaldığı raporlanmıştır. Üstelik LED’lerin az ısı yayması, yazın klima yükünü de bir nebze azaltır (klasik ampuller oda ısısını artırırdı). Sensör uygulamaları sayesinde de, çoğu zaman boş duran merdiven ve kat koridorları gereksiz yere aydınlatılmaz. Bu da hem elektrik faturasını düşürür hem ampul ömrünü uzatır. Kısacası aydınlatma sistemlerinde yapılacak akıllı iyileştirmeler, apartman enerji verimliliğine hemen yansıyan, maliyeti düşük fakat getirisi yüksek adımlardır.

Apartman için enerji verimliliği sağlamak için enerji tasarruflu cihaz seçimi neden önemlidir?

Apartman dairelerinde ve ortak kullanım alanlarında bulunan elektrikli cihazların enerji verimlilik sınıfı, toplam enerji tüketimi üzerinde doğrudan etkiye sahiptir. Bu nedenle enerji tasarruflu cihazlar (yüksek enerji sınıfı ürünler) kullanmak, apartman için enerji verimliliğini artırmanın önemli bir boyutudur. Örneğin, buzdolabı, çamaşır makinesi, klima, kombi, hidrofor pompası, asansör motoru, hatta ampuller gibi cihazların verimli modellerle değiştirilmesi, aynı işi yaparken çok daha az enerji harcanması demektir.

Enerji tasarruflu cihaz seçiminin önemini vurgulayan birkaç nokta şöyle özetlenebilir:

• Enerji Sınıfları ve Tüketim Farkı: Ev aletleri ve elektrikli cihazlar, AB standartlarına göre A, B, C… gibi enerji sınıflarına sahiptir (yeni etikette A en verimli, G en düşük; eski etiketlerde A+, A++ gibi ifadeler de vardı). Yüksek enerji sınıfına (A veya B) sahip bir cihaz, düşük sınıfa sahip eşdeğerine göre aynı iş için çok daha az elektrik çeker. Örneğin A++ sınıfı bir buzdolabı, A sınıfı buzdolabına göre yaklaşık %40 daha az enerji tüketir. Somut bir karşılaştırma vermek gerekirse: A++ sınıfı bir buzdolabı günde ~0,5 kWh harcarken, A sınıfı bir model ~1,5 kWh harcayabilir. Bu fark yıllık bazda yüzlerce kWh (ve faturada önemli bir tutar) demektir. Benzer şekilde A+++ çamaşır makinesi, eski C sınıfı bir makineye göre yıkama başına çok daha az elektrik ve su kullanır.

• Uzun Vadeli Tasarruf ve Amortisman: Yüksek verimli cihazlar genellikle satın alırken biraz daha pahalı olabilir, ancak uzun vadede elektrik faturasındaki tasarrufla kendini amorti eder. Örneğin eski tip bir buzdolabını A++ bir buzdolabıyla değiştiren bir daire sakini, belki cihaz için birkaç bin lira ödeyecektir ancak her ay elektrik faturasından 50-100 TL daha az ödeyerek ~5-6 yıl içinde bu farkı geri kazanacaktır. Cihaz ömrünün 15 yıl olduğu düşünülürse, geri kalan yıllar net kazanç olur. Apartman ortak alanlarında da aynı durum geçerlidir; örneğin eski bir hidrofor motorunu verimli pompa ile değiştirmek ilk etapta maliyetli görünse de elektrik tüketimini düşürerek zamanla kendini öder.

• Çevresel Etki ve Enerji Verimliliği Bilinci: Enerji tasarruflu cihazlar sadece kullanıcıya maddi tasarruf sağlamaz, aynı zamanda daha az enerji tüketerek çevreye de katkıda bulunur. Daha az elektrik harcayan bir cihaz, elektrik üretimi kaynaklı karbon salımını azaltır. Bu da apartman bazında küçük görünse bile, toplu kullanımda büyük bir etkidir. Örneğin her dairenin eski ampulleri LED ile, eski klimaları A++ inverter klima ile değiştirdiğini düşünürsek, apartman genelinde CO₂ emisyonunda ciddi bir azalma söz konusu olacaktır.

• Cihazların Verimli Kullanımı: Sadece verimli cihaz seçmek değil, cihazları verimli kullanmak da önemlidir. Bu da seçim aşamasında dikkate alınması gereken bir husustur. Örneğin, boyutları ihtiyaca uygun cihazlar seçilmeli: 2 kişilik bir ailenin çok büyük bir buzdolabı alması, cihazın sürekli yarı boş çalışıp enerji harcaması anlamına gelir. Aynı şekilde apartman için asansör motoru seçerken, ortalama yük ve kullanım sıklığına göre doğru güçlü bir motor tercih etmek gerekir; aşırı güçlü motor boşuna fazla elektrik çeker. Enerji verimli cihaz konsepti, kullanım talebine uygun ürün seçimini de içerir.

• Stand-by (Bekleme) Tüketimleri: Yeni cihazlar genelde bekleme modunda çok düşük tüketim yapacak şekilde üretilirler (≤1 watt gibi). Eski cihazlar ise kapalıyken bile daha fazla çekebilir. Bu nedenle yeni nesil elektronik eşyalar bu açıdan da avantajlıdır. Yine de kullanıcıların, TV, uydu alıcısı, bilgisayar gibi cihazları kullanmadığında tamamen kapatması veya akıllı prizlerle kapatması tavsiye edilir. Bu, cihaz seçimi kadar kullanıcı alışkanlığını da ilgilendirir, ancak verimli cihazlarda stand-by tüketiminin düşük olması avantaj sağlar.

• Beyaz Eşyadan Ortak Sistemlere Kadar Geniş Alan: Apartmanlarda enerji tüketen çok sayıda cihaz bulunur. Daire içerisindeki beyaz eşyaların (buzdolabı, çamaşır/bulaşık makinesi, fırın, klima vs.) verimliliği kadar, apartman ortak sistemlerindeki cihazların verimliliği de önemlidir. Örneğin hidrofor veya su motorlarının yüksek verimli elektrik motorlarına sahip olması, asansörün tahrik sistemi (motor ve kontrol ünitesi) enerji tasarruf özellikli (rejeneratif frenlemeli veya en azından kademeli hız kontrollü) olması, merkezi havalandırma veya kazan dairesi ekipmanlarının (devir kontrollü fanlar, pompalar) A sınıfı motorlardan seçilmesi gerekir. Bu cihazların seçimi genellikle apartman yönetimi veya mühendisler tarafından yapıldığı için, karar vericilerin enerji verimliği kriterini göz önüne alması şarttır.

Sonuç olarak, “en yüksek verimlilik sınıfına sahip cihaz, en ucuz cihazdır” demek yanlış olmayacaktır – tabii uzun vadede. Bir apartmanda ne kadar çok enerji tasarruflu cihaz kullanılırsa, apartmanın toplam enerji tüketimi o kadar düşecektir. Özellikle buzdolabı gibi 24 saat çalışan cihazlarda ve elektrik motoru içeren sistemlerde sınıf farkı ciddi etki yapar. Bu nedenle hem bireysel daire sahipleri alışveriş yaparken enerji etiketi A veya B olan ürünleri tercih etmelidir, hem de apartman yönetimi ortak ekipman alırken verimli modelleri seçmelidir. Unutulmamalıdır ki A++ sınıfı bir cihaz, A sınıfına kıyasla %40’a varan ek tasarruf sağlayabilir. Bu da yıllar içinde hem cebinizi hem çevreyi koruyan önemli bir kazanımdır.

Apartman için enerji verimliliği amacıyla yenilenebilir enerji kaynakları nasıl kullanılabilir?

Yenilenebilir enerji kaynaklarının apartman ölçeğinde kullanımı, son yıllarda giderek pratik hale gelmektedir. Özellikle güneş enerjisi ve kısmen rüzgâr enerjisi, apartmanlarda enerji verimliliğini artırmak ve dışa bağımlılığı azaltmak amacıyla uygulanabilecek başlıca yenilenebilir seçeneklerdir. Bu uygulamalar sayesinde apartmanlar kendi enerjilerini kısmen üreterek şebekeden çektikleri elektrik veya yakıt miktarını azaltabilirler. İşte apartmanlarda yenilenebilir enerji kullanım yöntemleri:

• Güneş Panelleriyle Elektrik Üretimi (Fotovoltaik Sistemler): Apartman çatısına uygun kapasitede güneş paneli (PV) sistemi kurulabilir. Bu paneller gün ışığını doğrudan elektriğe çevirir. Üretilen elektrik, öncelikle apartmanın ortak alan aydınlatması, asansör, hidrofor gibi sistemlerinde kullanılabilir; fazla üretim olduğunda şebekeye verilebilir (bkz: net metraj konusu, aşağıda ayrıca ele alınmıştır). Türkiye’de yönetmeliklerle mesken ve apartmanların çatı üstü 10 kW’a kadar lisanssız güneş enerjisi sistemi kurmalarına izin verilmiştir ve 2022’de bu üst sınır 25 kW’a çıkarılmıştır. Bu, ortalama bir apartman için fazlasıyla yeterli bir kapasitedir. Güneş panelleriyle üretilen elektrik, güneş çıktığı sürece bedava enerji demektir. Gündüz üretilen ve kullanılmayan enerji, çift yönlü sayaç sayesinde akşam kullanılmak üzere şebekeye satılıp, mahsuplaşabilir (bu mekanizma için bkz. son soruya). Sonuç olarak, güneş panelleri apartmanların ortak elektrik giderlerini büyük ölçüde azaltabilir. Örneğin paneller, gündüzleri sürekli çalışan asansör ve su motorlarının elektriğini karşılayarak faturayı düşürür, hafta sonu tatilinde veya yazın tatil dönemlerinde boş kalan binada üretilen fazla enerji şebekeye satılarak gelir getirir.

• Güneş Kollektörleriyle Sıcak Su Temini: Güneş enerjisinin bir diğer kullanım alanı, termal güneş kollektörleri ile sıcak su sağlamaktır. Apartmanın çatısına yerleştirilen düz veya vakum tüplü kollektörler, içlerinde dolaşan suyu güneş ışığı ile ısıtarak, apartmandaki dairelerin sıcak su ihtiyacının bir bölümünü karşılayabilir. Özellikle merkezi sıcak su sistemi olan apartmanlarda, büyük boy bir güneş enerjisi panel sistemi kurulup bir sıcak su deposuna bağlanarak, yazın çoğu zaman kazan çalıştırmadan sıcak su elde edilebilir. Bu da doğalgaz veya yakıt tüketimini ciddi oranda azaltır. Bireysel sistemli apartmanlarda ise her daire kendi balkonuna/terasına küçük bir güneş kollektörü kurarak termosifon şeklinde de sıcak su temin edebilir, ancak toplu çözümler verimlilik açısından daha iyidir.

• Rüzgâr Türbinleri: Apartmanların çatısına küçük ölçekli rüzgâr türbinleri de kurulabilir. Elbette bu, bölgenin rüzgar potansiyeline bağlıdır. Özellikle sahil kenarı veya rüzgârlı tepelerde bulunan apartmanlarda 1-5 kW’lık dikey eksenli sessiz çalışan küçük türbinler denenebilir. Rüzgâr türbini geceleri de çalışabildiği için güneş panellerini tamamlayıcı bir rol oynar. Ancak şehir içinde rüzgar akışı engellendiğinden, pratikte güneş enerjisi kadar yaygın değildir. Yine de kimi siteler, dekoratif rüzgar gülü şeklindeki mini türbinlerle ortak alan aydınlatmasını desteklemek gibi projeler yapmıştır.

• Jeotermal ve Isı Pompası Sistemleri: Apartman eğer jeotermal sıcak su kaynağı olan bir bölgede ise, jeotermal enerji de verimli bir ısıtma yöntemi olabilir (örneğin bazı ilçelerde jeotermal ısıtma sistemine toplu konutlar bağlanmıştır). Bunun dışındaki apartmanlar için ise toprak kaynaklı ısı pompası ilginç bir yenilenebilir seçenektir. Bahçe veya bodrum alanına toprak altına borular döşenerek, sabit sıcaklıktaki topraktan ısı çekilip ısı pompasıyla apartmanın ısıtma sistemine entegre edilebilir. Bu, fosil yakıt yakmadan, elektriği kullanarak çalışan bir yenilenebilir ısıtma şeklidir. Yatırım maliyeti yüksektir, genelde müstakil veya az katlı binalarda uygulanır. Fakat teknolojinin gelişimiyle apartman ölçeğinde de (özellikle lüks projelerde) toprak veya su kaynaklı ısı pompaları kullanılmaya başlanmıştır.

• Güneş Enerjili Aydınlatmalar: Küçük çaplı ama etkili bir uygulama da, apartman bahçesi veya site içerisindeki yol, park aydınlatmalarını güneş enerjili armatürler ile sağlamak olabilir. Piyasada üzerinde küçük güneş paneli ve aküsü olan, gece kendi yanan bahçe lambaları mevcuttur. Bunlar kablolama gerektirmez ve gündüz şarj olup gece ışık verir. Elbette yüksek aydınlatma gücü beklenemez ama dekoratif aydınlatma ve yönlendirme için işe yarar. Bu da şebekeden çekilen enerjiyi azaltır.

• Yenilenebilir Enerji Finansmanı ve Teşvikler: Yenilenebilir enerji sistemlerinin kurulumu için çeşitli teşvikler olduğundan, apartman yönetimleri bu yatırımları planlarken desteklerden yararlanabilir. Örneğin Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, enerji verimliliği finansmanı kapsamında güneş enerjisi, yalıtım, LED aydınlatma gibi yatırımları içeren düşük faizli kredi paketleri sunmuştur. Ayrıca 2025’ten itibaren zorunlu hale gelen Neredeyse Sıfır Enerjili Bina (NSEB) standartları doğrultusunda, yenilenebilir sistem kuran binalar muhtemelen bazı vergi teşvikleriyle de ödüllendirilecektir.

Özetle, apartmanlar yenilenebilir enerjiyi elektrik üretiminde (güneş, rüzgar) ve ısıtma/soğutmada (güneş kollektörü, ısı pompası) kullanarak önemli kazanımlar elde edebilir. Güneş panelleri en erişilebilir seçenektir ve çatısı uygun olan hemen her apartmanda değerlendirilebilir. Hem çevresel hem ekonomik açıdan bu tür yatırımlar, bina değerini de artıran birer “yeşil” özellik haline gelmiştir. Avrupa’da pek çok bina çatısında güneş paneli görmemiz tesadüf değil; ülkemizde de mevzuat kolaylaştıkça apartman çatılarında güneş enerji sistemleri yaygınlaşmaktadır. Nitekim yeni düzenlemeler, büyük yeni binaların yenilenebilir enerji kullanımını zorunlu kılmıştır. Apartmanınızda yenilenebilir enerji kullanımı, ortak elektrik giderlerini azaltarak ve fosil yakıt tüketimini düşürerek enerji verimliliği hedeflerinize ulaşmanızı hızlandıracaktır.

Apartman için enerji verimliliği sağlayan akıllı bina teknolojileri nelerdir?

Gelişen akıllı bina teknolojileri, apartmanlarda enerji verimliliğini arttırmak için önemli fırsatlar sunuyor. Akıllı bina sistemleri, çeşitli sensörler, otomasyon cihazları ve kontrol yazılımları kullanarak binanın enerji tüketimini gerçek zamanlı izleyebiliyor ve ihtiyaç olmadığında enerji kullanımını kısıyor. Apartmanlarda kullanılabilecek başlıca akıllı teknolojiler şunlardır:

• Akıllı Termostatlar ve İklimlendirme Kontrolü: Dairelerde veya merkezi ısıtma sistemlerinde kullanılan akıllı termostatlar, kullanıcı alışkanlıklarını öğrenerek ısıtma/soğutmayı otomatik optimize edebiliyor. Örneğin, bir akıllı termostat evde kimse olmadığında sıcaklığı otomatik düşürüp enerji tasarrufu sağlarken, eve dönüş saatine yakın tekrar konfor sıcaklığına getirir. İnternet bağlantılı bu cihazlar uzaktan telefondan da kontrol edilebilir. Sonuç olarak, gereksiz yere çalışan kombi veya klimalar önlenmiş olur. Bazı termostat modelleri dış hava durumunu da takip ederek, hava sıcaksa klimayı erkenden kısma gibi ileri fonksiyonlar yapabiliyor.

• Hareket Sensörleri ve Akıllı Aydınlatma: Apartman koridorları, otopark, depo gibi ortak alanlarda hareket sensörleri ve ışık seviye sensörleri kullanılarak aydınlatma otomatik yönetilebilir. Örneğin, sensörler kimse olmadığı zaman ışıkları kapatır veya kısar, biri gelince yeniden açar (bu zaten yaygın bir uygulamadır). Daha ileri sistemlerde, günün saatine veya pencereden gelen gün ışığı seviyesine göre aydınlatma şiddetini ayarlayan akıllı ışık kontrol üniteleri bulunmaktadır. Bu sayede her zaman en az gereken kadar enerji harcanır. Örneğin akşam alacakaranlıkta koridor ışıkları %50 parlaklıkta yanarken, gece tam karanlıkta %100’e çıkar.

• Akıllı Prizler ve Cihaz Kontrolü: Daire içlerinde takılabilen akıllı prizler, üzerinde takılı olan cihazların enerji tüketimini izler ve programlanabilir şekilde açıp kapatılabilir. Örneğin, su ısıtıcısı veya elektrikli ısıtıcı gibi cihazların belli saatlerde çalışması engellenebilir ya da stand-by konumunda bekleyen televizyon, bilgisayar gibi cihazlar gece otomatik olarak prizden kapatılabilir. Bunun yanında apartman için merkezi sistemlerde (örneğin bahçe sulama pompası, havuz motoru vb. varsa) zaman ayarlı akıllı röleler kullanarak gereksiz çalışma süreleri engellenebilir.

• Enerji Yönetim Sistemi (EYS): Büyük sitelerde ve apartmanlarda entegre bir Enerji Yönetim Sistemi kurulabilir. Bu sistem, bina genelindeki tüm elektrik, su, ısı verilerini toplar ve yazılım üzerinden analiz eder. Örneğin, ortak alanlara yerleştirilen akıllı sayaçlar sayesinde hangi saatte ne kadar tüketim olduğu, pik yükler vs. görülür. Ardından sistem yöneticisi veya yapay zekâ algoritmalarıyla, tüketimi yüksek olan saatlerde cihazların kısılması gibi stratejiler uygulanır. EYS, enerji izleme, kontrol etme ve optimizasyonu otomatik sağlar. Basit bir örnek: Gece yarısından sonra asansör bekleme moduna alınabilir veya havalandırma fanları 15 dakikada bir devreye girecek şekilde ayarlanabilir gibi komutlar verilebilir.

• Akıllı Asansör Sistemleri: Yeni nesil asansörler, enerji tasarrufu için çeşitli akıllı özelliklerle donatılmıştır. Kabin çağrı optimizasyonu (yolcu yoğunluğuna göre durak planlama) ve uyku modu (uzun süre kullanılmayınca ışıkların/motorların beklemeye geçmesi) gibi özellikler enerji tüketimini azaltır. Ayrıca bazı asansörlerde fren enerjisini elektrik olarak geri kazanıp bina elektriğine veren sistemler bulunur (rejeneratif asansörler). Bu tip asansörlerin kontrol üniteleri, kullanıma göre en az enerji harcayacak şekilde kendini ayarlar.

• Akıllı Sayaçlar ve Talep Yönetimi: Elektrik dağıtım şirketlerinin de teşvikiyle apartmanlardaki eski mekanik sayaçlar akıllı sayaçlarla değişmektedir. Akıllı sayaçlar sayesinde çok zamanlı tarife kullanımı kolaylaşır, uzaktan okuma ile anlık tüketimler izlenebilir. Gelecekte bu sistemler, kullanıcılara fiyat sinyallerine göre tüketimi ayarlama imkânı sunabilir. Örneğin elektriğin pahalı olduğu puant saatlerde bina otomasyonu klimaları 1 derece yükseltebilir, böylece talep tepeleri (peak) kesilip fatura düşürülür. Bu tür talep tarafı yönetimi uygulamaları sanayide yaygın olsa da zamanla konutlarda da akıllı cihazlar aracılığıyla başlayacaktır.

• Mobil Uygulamalar ve Bilgilendirme: Akıllı bina sistemleri genellikle kullanıcı dostu mobil uygulamalarla desteklenir. Apartman sakinleri akıllı telefonlarından evlerinin sıcaklığını, tüketimlerini görebilir, apartman yönetimi de ortak alanların anlık durumunu izleyebilir. Örneğin, bir uygulama üzerinden “otopark fanı şu an çalışıyor mu, son 24 saatte ne kadar süre çalışmış” görülebilir. Bu şeffaflık ve gerçek zamanlı bilgi, kullanıcıların da tasarrufa katkı vermesini teşvik eder.

Akıllı bina teknolojilerinin en büyük faydası, insan faktöründen bağımsız bir şekilde enerji tasarrufu sağlamasıdır. Yani unutmamak, takip etmemek gibi riskler yoktur; sistem kendi otomasyonu ile ideal ayarları uygular. Örneğin, klasik bir sistemde yönetici kapıcıya “ışıkları geç saatte kapat” demedikçe sabaha kadar yanabiliyorken, akıllı sistemde sensörler kimse yoksa zaten kapalı tutar. Sonuç olarak, apartmanınızda akıllı teknolojilere yapacağınız yatırımlar, genelde kısa sürede karşılığını veren, konforu düşürmeden tasarruf ettiren modern çözümlerdir. Hem enerji faturalarında düşüş sağlar, hem de binanıza çağdaş bir özellik katar. Özellikle yeni yapılan apartmanlarda bu tür sistemler artık bir standart haline gelmektedir. Mevcut binalar da kademeli olarak akıllı cihazlarla donatılarak enerji verimliliğini artırabilir.

Apartman için enerji verimliliği takibi ve enerji yönetim sistemleri nasıl uygulanır?

Apartmanlarda enerji verimliliğini sürekli kılmak ve gelişmeleri izleyebilmek için enerji takibi ve yönetimi büyük önem taşır. Bu amaçla kurulan Enerji Yönetim Sistemleri (EYS), binanın enerji kullanımını kayıt altına alıp analiz etmeye ve kontrol etmeye yarayan entegre yapıdır. Bir apartmanda enerji yönetim sistemi uygulamak için izlenecek adımlar ve kullanılacak araçlar şöyle sıralanabilir:

1. Ölçüm ve İzleme Altyapısının Kurulması: Enerji takibinin ilk adımı, tüketimin detaylı ölçülmesidir. Apartman ana elektrik sayacının yanı sıra, imkan varsa alt kırılımlara da ölçüm cihazları konulur. Örneğin, asansör motoru, hidrofor, ortak alan aydınlatması gibi büyük tüketim noktalarına ayrı sayaçlar veya akım trafoları yerleştirilerek bunların çektikleri enerji ayrı ayrı izlenebilir. Aynı şekilde merkezi ısıtma varsa kazan yakıt tüketimi ya da ısı ölçerler kayıt altına alınır. Bu sayaçlar tercihen akıllı olmalıdır ki uzaktan okunabilsin. Modern EYS’lerde, bu sensör ve sayaçlar kablolu ya da kablosuz ağ ile bir veri toplama birimine bağlanır.

2. Veri Toplama ve Yazılım: Toplanan enerji verilerinin analiz edilmesi için bir yazılım platformu kullanılır. Bu, basit bir bilgisayar programı olabileceği gibi bulut tabanlı bir hizmet de olabilir. Program, farklı kaynaklardan gelen verileri zaman damgasıyla kaydeder ve tüketim profillerini çıkarır. Örneğin günlük, haftalık, mevsimsel bazda apartmanın elektrik yük eğrisi görülebilir. Bu sayede hangi saatlerde tüketimin zirve yaptığı, nerede tasarruf potansiyeli olduğu anlaşılır. Bir enerji yönetimi yazılımı ayrıca hedefler ve alarmlar tanımlamaya olanak tanır; örneğin günlük tüketim belli bir kWh’ı aşarsa uyarı vermesi gibi.

3. Analiz ve Raporlama: Veriler düzenli olarak analiz edilerek raporlar oluşturulur. Apartman yönetimi veya enerji yöneticisi, aylık enerji raporlarından faydalanarak trendleri izler. Bu raporlarda bir önceki yılın aynı dönemiyle karşılaştırmalar, tasarruf tedbirlerinin etkileri, daire başına düşen ortalama tüketim gibi bilgiler yer alabilir. Eğer enerji verimliliği için bir yatırım yapılmışsa (örneğin LED’e geçiş, yalıtım vs.), raporlarda bunun getirdiği azalma net şekilde görülebilir. KPI (Performans Göstergeleri) belirlenerek, örneğin metrekare başına kWh gibi, binanın performansı ölçülür. Türkiye’de apartmanlar için yaygın olmasa da, ticari binalarda bu tip göstergelerle birbirine kıyaslama yapılır; apartmanlar da zamanla bu bilinci edinebilir.

4. Otomatik Kontrol Entegrasyonu: Enerji yönetim sistemleri sadece izlemekle kalmaz, bazı durumlarda otomatik kontrol de yapar. Örneğin EYS yazılımı, gece yarısından sonra ortak alan tüketiminin hala yüksek olduğunu tespit ederse, programlanmış bir komutla bazı cihazları kapatabilir. Bu tabii ki kurulan otomasyon düzeyine bağlıdır. Bina Otomasyon Sistemleri (BOS) ile entegre çalışan bir enerji yönetimi, örneğin “saat 00:00 olduğunda otopark fanlarını kapat, 05:00’te aç” şeklinde bir kural uygulayabilir. Veya “dış sıcaklık şu seviyenin altına düşerse kazan kontrol ünitesine ısıyı yükselt” gibi etkileşimleri yönetir. Bu şekilde, insan müdahalesi olmaksızın verimli bir operasyon sağlanır.

5. Geri Bildirim ve Sürekli İyileştirme: Enerji takibi yapıldıkça apartman sakinlerine ve yönetime faydalı geri bildirimler verilebilir. Örneğin panoya asılan bir grafikle bu ay ortak elektrik tüketiminin geçen aya göre %10 azaldığı duyurulabilir. Bu tür geri bildirim, tasarruf tedbirlerine devam etmek için motivasyon sağlar. Enerji yönetim sistemi aynı zamanda hangi önlemin ne kadar etki yaptığını da gösterir; böylece kaynaklar en verimli önlemlere yönlendirilir. Sürekli ölçüm sayesinde ufak bir anormallik (örneğin bir cihazda arıza sonucu fazla tüketim artışı) hemen fark edilir ve müdahale edilir.

6. Uzaktan Erişim ve Mobil Takip: Yeni nesil EYS’ler, internet tabanlı olduğu için apartman yöneticisi veya enerji danışmanı cep telefonu veya bilgisayar üzerinden sisteme bağlanıp anlık verileri görebilir. Bu, özellikle büyük sitelerde enerji yöneticisi için büyük kolaylık sağlar. Örneğin hiç siteye gitmeden, akşam saat 9’da aydınlatmaların planlandığı gibi yarıya düşüp düşmediğini kontrol edebilir. Eğer beklenmedik bir yük artışı varsa, belki bir pompa arızası vardır hemen görevlilere bildirebilir.

Örnek Uygulama: Diyelim ki bir apartman enerji yönetim sistemi kurdu. İlk ay raporunda görüldü ki gece 22:00-06:00 arası da epey aydınlatma tüketimi var. Yönetim bu veriye dayanarak tüm koridorlara hareket sensörü taktırdı ve gereksiz yanmaları önledi. Sonraki ay raporunda gece tüketiminin %50 azaldığı görüldü. Aynı şekilde asansör motorunun elektrik tüketimi izlendi ve sürekli çalışır durumda kaldığı fark edildi (muhtemelen kabin fanı hep açık). Bunun üzerine asansöre bekleme modlu fan taktırıldı. Bir sonraki fatura döneminde asansör kaynaklı tüketim düştü. Bu örnekler gösteriyor ki, ölçmediğiniz şeyi yönetemezsiniz prensibiyle, enerji takibi yapmak verimlilik adına doğru kararları almayı kolaylaştırır.

Sonuç olarak, apartmanınızda enerji yönetim sistemi uygulamak başlangıçta biraz uğraş ve yatırım gerektirse de, sağlayacağı şeffaflık ve kontrol sayesinde ciddi tasarruf ve süreklilik getirecektir. EYS kurulu bir binada enerji verimliliği çalışmaları bir kerelik kampanya olarak kalmaz, sürekli izlenen ve geliştirilen bir süreç haline gelir. Bu da uzun vadede hem maddi kazanç hem de verimlilik kültürünün yerleşmesi demektir.

Apartman için enerji verimliliği takibi ve enerji yönetim sistemleri nasıl uygulanır?

Apartman için enerji verimliliği için ortak alan ekipmanlarında (asansör, hidrofor vb.) hangi tasarruf önlemleri alınabilir?

Apartmanların ortak alanlarında kullanılan ekipmanlar (asansörler, hidrofor/su pompaları, otopark havalandırma fanları, bina aydınlatmaları vb.) sürekli enerji tüketen sistemlerdir. Bu sistemlerin daha verimli hale getirilmesi, apartmanın toplam enerji tüketimini ve giderlerini ciddi ölçüde azaltır. Her bir ekipman türü için alınabilecek tasarruf önlemleri şu şekilde sıralanabilir:

• Asansörler: Modern asansörlerde enerji verimli tahrik sistemleri ve kontrol üniteleri kullanmak büyük tasarruf sağlar. Eski tip şebeke motorlu asansörler yerine, frekans kontrollü (VVVF) motorlar ile donatılmış asansörler tercih edilmelidir. Bu sistemler kalkış/duruşta yumuşak geçiş yaparak enerji çeker ve gerektiğinde frenleme enerjisini geri kazanım ünitesiyle elektrik enerjisine dönüştürüp şebekeye verebilir. Bu sayede asansör her duruşta ortaya çıkan enerji ısıya gidip kaybolmak yerine yeniden kullanılır (rejeneratif asansör teknolojisi). Ayrıca asansör kabini içi aydınlatması LED yapılmalı ve sensörlü olmalıdır: Kabin boşken ışık ve fan otomatik kapanmalı, çağrı gelince tekrar açılmalı. Birçok yeni asansörde uyku modu özelliği bulunur, bu aktif edilmelidir. Bu önlemlerle asansör elektrik tüketimini %30-40 azaltmak mümkündür. Son olarak, apartmanda birden fazla asansör varsa, kontrol sistemi talepleri optimize edecek şekilde (hangi asansörün çağrıya cevap vereceği gibi) programlanmalıdır ki gereksiz hareketler ve beklemeler olmasın.

• Hidrofor ve Su Pompaları: Apartmanlarda suyu üst katlara basmak için kullanılan hidrofor sistemleri, genelde periyodik olarak devreye girip çıkarak çalışır ve ciddi elektrik harcar. İlk olarak hidroforun basınç ayarları ihtiyaca göre optimize edilmelidir (çok yüksek basınca ayarlıysa gereksiz enerji harcar). Eski hidrofor sistemlerinde motor tam güçle çalışıp durduğu için ani elektrik yüklenmeleri olur. Bunları değişken devir kontrollü (VFD’li) hidrofor pompaları ile değiştirmek, su basıncını sabit tutarken motor hızını ihtiyaca göre ayarlamayı sağlar ve %20-50 arasında enerji tasarrufu getirebilir. Ayrıca hidrofor sistemine basınçlı su tankı eklenmesi de pompanın daha seyrek devreye girmesini sağlayarak çalışmasını azaltır. Pompa motoru seçimi de önemlidir: Yüksek verimli elektrik motoru (IE3 veya IE4 verim sınıfı) olan pompalar kullanılmalıdır. Bakım tarafında ise, hidrofor çekvalfleri ve tesisat kaçakları kontrol edilerek gereksiz çalışmaya yol açan su sızdırmaları engellenmelidir. Bunlar da enerjiyi boşa harcatan durumlardır.

• Otopark ve Havalandırma Fanları: Kapalı otoparkı veya havalandırma sistemi olan apartmanlarda fan motorları sürekli çalıştırılıyorsa çok enerji tüketir. Karbonmonoksit (CO) sensörleri entegre edilerek otopark fanlarının ihtiyaç halinde çalışması sağlanabilir. Örneğin, araç yoksa veya egzoz gazı birikmemişse fanlar durur; belirli bir eşik aşıldığında otomatik devreye girer. Bu sayede fanların gereksiz çalışması önlenir. Ayrıca fan motorlarının da devir kontrollü tipte olması, havayı gerektiği kadar sirküle etmesine olanak tanır (sadece düşük hızda çalışarak havayı taze tutabilir). Asansör makine dairesi veya kazan dairesi havalandırma fanları için de termostat-kontrollü çalıştırma yapılabilir: Sıcaklık belirli seviyeyi geçerse fan açılır, düşünce kapanır vb. Bu tip otomatik kontrol ile havalandırma sistemleri sadece gerektiğinde enerji harcar.

• Ortak Alan Aydınlatmaları: (Önceki soruda detaylı değinildiği gibi) Merdiven, koridor, bahçe ışıkları mutlaka sensörlü ve LED olmalıdır. Bu kategori de ortak ekipman sayılır ve buradaki önlemler genelde düşük maliyetle büyük tasarruf sağlar. Örneğin 20 dairelik bir apartmanda, merdiven otomatik ışık sistemine geçilmesiyle yıllık yüzlerce kWh tasarruf edildiği gözlemlenebilir.

• Merkezi Isıtma Sistemi Ekipmanları: Apartmanda kazan dairesi varsa, sirkülasyon pompaları, brülör motorları gibi sürekli çalışan ekipmanlar vardır. Bunlar için de yüksek verimli pompa/motor kullanımı ve devir kontrolü önemlidir. Örneğin gece ısıtma ihtiyacı azalınca sirkülasyon pompası otomatik olarak düşük devirde dönmelidir (bazı gelişmiş kazan kontrol panellerinde dış hava ve iç dengeye göre pompa hızını ayarlama özelliği vardır). Yoksa, mevcut pompa üzerine frekans sürücüsü takılarak bu sağlanabilir. Ayrıca kazan brülörleri modülasyonlu olmalı, düşük yükte gereksiz aç-kapa yapmamalıdır. Yakıt tasarrufu kadar elektrik tasarrufu da buradan gelir.

• Asansör ve Diğer Sistemlerde Zaman Planlaması: Bazı apartmanlarda gece belirli saatlerde asansör kullanımının kapatılması gündeme gelir (örneğin gece yarısından sonra asansörü durdurmak). Bu güvenlik ve erişilebilirlik açısından genelde tercih edilmez, ancak enerji yönetimi açısından bir yöntem olabilir. Daha uygun bir yaklaşım, asansör aydınlatmasını ve kabin fanını gece süreli kapatmaktır (ki bu akıllı asansörlerde otomatik oluyor). Benzer şekilde bahçe sulama sistemi elektrikli pompayla yapılıyorsa, en uygun saate programlanmalıdır (gece geç saatler gibi, bu hem buharlaşma hem elektrik maliyeti avantajı sağlar).

Özetle, apartmanınızdaki ortak ekipmanların her biri için “daha az enerjiyle aynı işi yaptırma” prensibiyle hareket edilmelidir. Bu da çoğunlukla verimli teknolojiye geçiş (modern motorlar, LED’ler), otomasyon ve kontrol (sensörler, zamanlayıcılar) ve düzenli bakım kombinasyonunu gerektirir. Bu önlemleri almış bir apartmanda, örneğin eskiden ayda 500 kWh harcayan asansör+hidrofor sistemi, önlemler sonrası belki 300-350 kWh’ye düşebilir. Bu da faturada çok ciddi bir azalma demektir. Ayrıca ekipman ömrü de genelde uzar; çünkü örneğin yumuşak yol verici takılan motor mekanik strese daha az maruz kalır. Dolayısıyla ortak alan ekipmanlarında enerji verimliliği önlemleri, hem cebinizi hem cihazlarınızı koruyan akıllı yatırımlardır.

Apartman için enerji verimliliği sağlamak için apartman sakinleri neler yapabilir?

Enerji verimliliği sadece teknik önlemler ve yatırımlarla değil, apartman sakinlerinin günlük alışkanlıklarıyla da yakından ilgilidir. Her bir sakin kendi dairesinde ve ortak alan kullanımlarında basit fakat etkili davranış değişiklikleri yaparak toplamda büyük tasarruf sağlayabilir. İşte apartman sakinlerinin enerji verimliliğine katkıda bulunmak için yapabileceği başlıca şeyler:

• Gereksiz Elektrik Tüketimini Önlemek: Evden çıkarken veya kullanılmayan odalarda ışıkları kapatmak en temel ama bazen ihmal edilen bir alışkanlıktır. Özellikle apartman koridorlarında veya otoparkta otomatik sensör yoksa, son çıkan kişi ışığı söndürmeye özen göstermelidir. Aynı şekilde kullanılmayan elektronik cihazları (TV, bilgisayar, modem, şarj aleti vb.) fişten çekmek veya kapatmak önemlidir. Bir cihaz stand-by (bekleme) modunda kalsa bile az da olsa elektrik çekmeye devam eder. Bu yüzden “işim bittiğinde kapat” prensibiyle hareket edilmelidir.

• Isı Tasarrufu ve Doğru Isınma Alışkanlıkları: Kışın evlerde pencere ve kapıların yalıtımlı tutulması gerekir. Sakinler, pencerelerden soğuk hava sızmaması için pencere bantları kullanabilir, kapı altlarına sünger yerleştirebilir. Perdeler geceleri kapalı tutularak ısı kaybı azaltılabilir (kalın perdeler ısı yalıtımına katkı verir). Odaları gereğinden fazla ısıtmak yerine termostatı 1-2 derece düşük tutmak ciddi yakıt tasarrufu getirir. Uzmanların önerdiği ısı değeri ~21°C civarıdır. Ayrıca kışın radyatör önlerini mobilya veya uzun perdelerle kapatmamak, ısının odaya yayılımını engellememek gerekir. Sakinler kombilerini gece çok kısıp gündüz çok açmak yerine, sabit bir orta seviyede tutarlarsa daha verimli ısınırlar (çünkü çok soğuyan evi tekrar ısıtmak ekstra enerji ister). Düzenli kombi bakımı yaptırmak da her dairenin sorumluluğundadır; bakımlı cihaz daha verimli çalışır.

• Verimli Elektrik Kullanımı: Apartman sakinleri evlerindeki beyaz eşyaları verimli kullanmaya dikkat etmelidir. Örneğin çamaşır ve bulaşık makinelerini tam dolmadan çalıştırmamak, mümkünse ekonomi programlarını tercih etmek, ütüyü toplu şekilde yapmak (sık sık açıp kapamaktansa bir seferde çok ütü yapmak) gibi adımlar vardır. Enerji tasarruflu ampuller (LED) kullanmak zaten artık bir gereklilik. Klimayı çalıştırırken kapı ve pencereleri kapalı tutmak, buzdolabı kapısını uzun süre açık bırakmamak, telefonları şarj olduktan sonra şarj aletini prizde unutmayıp çekmek gibi basit görünen işler, enerji verimliliğinin parçasıdır. Her sakin bunlara özen gösterdiğinde apartmanın toplam elektrik tüketimi düşer.

• Su Tasarrufu (Dolaylı Enerji Tasarrufu): Su ısıtma ve pompalama enerji gerektirdiği için su tasarrufu da dolaylı olarak enerji tasarrufudur. Sakinler duş süresini kısaltarak, bulaşık yıkarken suyu boşa akıtmayarak hem su hem enerji tasarrufu yapabilir. Özellikle sıcak su tüketimini azaltmak (daha kısa duş, verimli duş başlığı, gerekmedikçe aşırı sıcak su kullanmama) kombi veya termosifonun harcadığı enerjiyi düşürecektir.

• Ortak Alan Kullanımında Dikkat: Apartman sakinleri ortak alanlarda da enerji bilinciyle hareket etmelidir. Örneğin, asansörü çağırırken gerekmedikçe iki asansörü birden çağırmamak (hangisi önce gelirse diye iki düğmeye basmak enerji israfına yol açar çünkü iki kabin de hareket eder). 2-3 kat için asansör yerine merdiven kullanmak hem sağlık hem tasarruf açısından teşvik edilmelidir. Apartman giriş kapısını özellikle kışın sürekli kapalı tutmak gerekir; açık kaldığında merdiven boşluğu soğur ve dairelerden ısı çekilir. Bahçe aydınlatmalarını sakinler manuel kontrol ediyorsa (yazın geç kararan havada erken saatte yakmamak gibi) bilinçli olmalıdırlar. Ayrıca apartman yöneticisine tasarruf önerilerinde bulunabilirler – örneğin, “sensör taktıralım”, “led’e geçelim” gibi fikirler genelde sakinlerden gelirse daha hızlı hayata geçer.

• Atık ve Geri Dönüşüm (Dolaylı Enerji Tasarrufu): Bu madde enerji verimliliğiyle doğrudan ilgili olmasa da, dolaylı etkisi vardır: Sakinler geri dönüşüme dikkat ederek (kağıt, plastik, cam atıkları ayrıştırarak) genel enerji tüketimine dolaylı katkıda bulunurlar; zira geri dönüşüm, yeni üretime göre çok daha az enerji harcar. Örneğin geri dönüştürülmüş alüminyum kullanımı, maden çıkarıp işlemeye göre %90 enerji tasarrufu demektir. Dolayısıyla apartmanında geri dönüşüm kutuları olan bir sakin, bu sistemi kullanarak da ülke enerji verimliliğine katkı sağlar.

• Enerji Tasarrufu Konusunda İş Birliği: Apartman sakinleri, enerji konularında birbirini bilinçlendirmeli ve desteklemelidir. Örneğin site WhatsApp grubunda basit tasarruf ipuçları paylaşılabilir (yönetimin de desteğiyle). Ortak alınacak kararlarda (mantolama yapılması, merkezi sisteme geçilmesi vs.) sakinler uzun vadeli düşünerek enerji verimliliğine yatırım yapılmasını desteklemelidir. Bu şekilde tüm apartman olarak bir tasarruf kültürü oluşturulabilir.

Sonuç olarak, her bir apartman sakini “enerji bilinçli tüketici” olursa, bunun çarpan etkisiyle apartmanın genel tüketimi ciddi oranda azalır. Unutulmamalıdır ki en verimli teknolojiler bile yanlış kullanılırsa istenen tasarrufu getirmez. Örneğin A++ bulaşık makinesi alıp 3 parça bulaşık için çalıştırmak, verimlilik kazanımını boşa çıkarır. Bu nedenle insan davranışı, enerji verimliliğinin en önemli unsurlarından biridir. Bireysel düzeyde alınan küçük önlemler (ışık kapatma, cihaz kapatma, ısıyı doğru ayarlama vs.) toplandığında apartmanın enerji faturalarında gözle görünür düşüş sağlayacaktır.

Apartman için enerji verimliliği sınıflandırması (enerji sınıfı A-G) ne anlama gelir?

Binalardaki enerji verimliliği seviyesini ifade etmek için tıpkı elektronik cihazlarda olduğu gibi A harfinden G harfine kadar uzanan bir sınıflandırma sistemi kullanılır. Bu sınıflandırma, Enerji Kimlik Belgesi (EKB) kapsamında belirlenir ve binanın enerji performansını tek bir harf ile özetler. A sınıfı en verimli, G sınıfı ise en düşük verimli bina anlamına gelir. Bu sınıflandırmanın detayları ve anlamı şöyledir:

• Enerji Sınıfı Nasıl Hesaplanır: Bina enerji sınıfı hesaplanırken, binanın bir yılda iklimlendirme (ısıtma-soğutma), sıcak su, aydınlatma vs. için metrekare başına ne kadar enerji tükettiği hesaplanır ve belirli referans değerlere göre kıyaslanır. Bu hesaba yalıtım durumu, pencere tipi, mekanik sistem verimleri, yakıt türü gibi pek çok değişken girer. Sonuçta ortaya çıkan “bina enerji performans endeksi”, binayı A, B, C… şeklinde bir sınıfa yerleştirir. Örneğin bir binanın enerji ihtiyacı çok düşükse (iyi yalıtım, verimli sistemler sayesinde) A veya B sınıfı olacaktır; eğer çok yüksekse E, F gibi sınıflara düşecektir.

• Sınıfların Anlamı: A sınıfı bir apartman, mevcut teknoloji ve standartlar dahilinde en yüksek enerji verimliliğine sahip demektir. Bu bina muhtemelen kalın duvar yalıtımına, düşük U değerli (ısı geçirgenliği düşük) camlara, verimli ısıtma-soğutma cihazlarına sahiptir ve belki de güneş enerjisi kullanımı gibi yenilenebilir katkılarla enerji ihtiyacını minimuma indirmiştir. C sınıfı, yönetmeliğin yeni binalar için öngördüğü asgari seviyedir – yani yeni bir bina en az C olmalıdır (daha düşük olamaz). G sınıfı ise en verimsiz binaları gösterir; genellikle hiç yalıtımı olmayan, eski tip tek camlı pencereleri bulunan, cihazları eski ve verimsiz binalar G sınıfında çıkar. Bu binalar aynı konforu sağlamak için A sınıfına göre katbekat fazla enerji harcar.

• Renk Kodları: Sınıflandırma genelde renk skalası ile birlikte gösterilir. A sınıfı koyu yeşil renkle, B sınıfı açık yeşil, C sarıya yakın, D sarı, E turuncu, F ve G ise kırmızı tonlarla ifade edilir. Yeşilden kırmızıya doğru gittikçe verimlilik düşer, tüketim artar. Bu görsel, tıpkı buzdolabı etiketlerinde olduğu gibi, binanın ne durumda olduğunu kolayca gösterir.

• Yeni ve Mevcut Binalarda Sınıf: Yukarıda belirtildiği gibi yeni binalar (2011 sonrası ruhsat alan) en az C olmak zorundadır. Mevcut eski binalar ise, yalıtımı zayıf olduğu için çoğunlukla D, E hatta F sınıfında çıkabilmektedir. Örneğin hiç mantolaması olmayan, eski merkezi kaloriferli bir apartman EKB’de E sınıfı alabilir. Bu bir suç veya ceza durumu değildir ancak binanın iyileştirmeye açık olduğunu gösterir. Kentsel dönüşüm veya tadilat süreçlerinde hedef, bu sınıfı yukarı çekmektir. Mevcut binalarda A veya B sınıfına ulaşmak zor olsa da, yapılan iyileştirmelerle (mantolama, kazan değişimi vs.) F sınıfı bir bina D’ye, C’ye çıkabilir.

• Enerji Sınıfının Önemi: Bu sınıflandırma binanın enerji tüketim etkinliğinin karnesidir. Nasıl ki bir aracın 100 km’de kaç litre yaktığı bir performans göstergesiyse, binanın sınıfı da m² başına kWh olarak ne kadar enerji harcadığının göstergesidir. Sınıf yükseldikçe, aynı büyüklükte ve aynı iklimdeki benzer binaya göre daha az enerji harcandığını anlarız. Bu hem işletme maliyetlerinin (ısınma/soğutma giderleri) daha düşük olacağını, hem de çevresel etkinin daha az olacağını gösterir. Nitekim, A sınıfı bir bina, G sınıfı bir binaya göre altı kata kadar daha verimli olabilmektedir (Avrupa standartlarına göre, düşük talepli konutlarda 15-30 kWh/m²·yıl tüketim hedeflenirken, verimsiz binalarda 150+ kWh/m²·yıl değerler görülebiliyor).

• Enerji Sınıfını İyileştirme: Apartmanınızın enerji sınıfını yükseltmek mümkündür. EKB raporlarında genellikle bir “öneriler” kısmı yer alır; burada binanın mesela C’den B’ye çıkması için ne yapılması gerektiği yazar (örneğin “10 cm yalıtım yapılırsa, çift cama geçilirse sınıf B olabilir” gibi). Bu önerileri uygulamak, sınıfı yükseltir. Enerji sınıfı yüksek binalar, bazı teşviklerden yararlanmakta avantajlı olabilir veya ikinci el piyasasında daha değerli hale gelir. Avrupa’da ilanlarda bu sınıf belirtilir ve A-B sınıfı konutlar daha tercih edilir durumdadır.

Özetle, apartmanınızın enerji sınıfı A ise örnek bir verimliliğe sahip demektir; G ise acil iyileştirme gerektiğine işarettir. Çoğu apartman Türkiye’de C-D-E bandında yoğunlaşmaktadır. Sınıflandırma sisteminin asıl amacı, bina sahipleri ve kullanıcılarına mevcut durumlarını anlatmak ve iyileştirmeye teşvik etmektir. Bu sayede apartmanlar arasında bir rekabet ve bilinç oluşabilir. Nasıl ki komşu aracının az yaktığını görünce insanlar ilgileniyorsa, komşu apartmanın daha az yakıt harcadığını bilmek de bir motivasyon olacaktır. En nihayetinde bu sınıflar, enerji verimliliğinin bir göstergesi olarak, apartmanların enerji performansını izlenebilir ve yönetilebilir hale getiren önemli bir metriktir.

Apartman için enerji verimliliği konusunda Türkiye’deki mevcut durum ve hedefler nelerdir?

Türkiye’de binalarda enerji verimliliği konusunda son yıllarda önemli adımlar atılmakla birlikte, mevcut durum halen istenen seviyenin altındadır. Ülkemizdeki mevcut apartman ve binaların büyük bölümü eski yapıdır ve enerji verimlilikleri düşüktür. İstatistiklere göre mevcut bina stokunun %80’inden fazlası enerji verimli değildir (çoğu yalıtımsız veya düşük standartlı). Örneğin, ülkemizdeki binaların sadece yaklaşık dörtte biri uygun yalıtımlıdır, geri kalanında ciddi iyileştirme potansiyeli vardır. Bu durumun sonucunda binalar, Türkiye’nin toplam enerji tüketiminin üçte birini harcamaktadır.

Mevcut durumu iyileştirmek için devlet politikaları ve hedefler belirlemiştir:

• Mevzuat ve Zorunluluklar: 2011’den itibaren yeni binalara EKB zorunluluğu getirildi, 2020’den itibaren ise EKB sınıfı en az C olma şartı uygulanıyor. 2025’ten itibaren de büyük yeni binaların Neredeyse Sıfır Enerjili Bina (NSEB) olarak inşa edilmesi zorunlu hale geldi. Bu, yeni apartmanların çok daha verimli olacağı anlamına geliyor. Ancak mevcut eski binalar için henüz enerji sınıfı yükseltme zorunluluğu veya cezası yok; sadece EKB almış olmaları gerekiyor. Yine de kentsel dönüşüm bu noktada bir fırsat olarak görülüyor: Deprem riskine karşı yenilenen 6.5 milyon konutun enerji verimli inşa edilmesiyle yılda 9 milyar dolar tasarruf edilebileceği hesaplanıyor. Bu nedenle dönüşüm projelerinde yalıtım standartları da sıkı şekilde uygulanmaya çalışılıyor.

• Ulusal Eylem Planları: Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı 2018’de Ulusal Enerji Verimliliği Eylem Planı (2017-2023) yayımladı. Bu planda binalar sektörü için de hedefler vardı. Örneğin 2023’e kadar kamu binalarında %15 enerji tasarrufu, mevcut binalarda belirli sayıda yapıların iyileştirilmesi, enerji verimliliği finansman mekanizmalarının geliştirilmesi gibi hedefler belirlendi. Kamu binaları için ayrıca 2030’a kadar enerji tüketimini %30 azaltma hedefi kondu. Bu planlar doğrultusunda çıkarılan Kamuda Tasarruf Genelgeleri ile devlet kendi binalarında (okullar, hastaneler, resmi daireler) yalıtım ve tasarruf önlemlerini hızlandırdı. Özel sektörde de bu bilincin artması bekleniyor.

• Enerji Verimliliği Teşvikleri: Türkiye, 2050’ye doğru karbon nötr olma hedefini Paris İklim Anlaşması kapsamında ortaya koymuştur. Bu doğrultuda 2030’a kadar sera gazı emisyonlarında en az %33 azalma öngörülmüştür. Binalar bu hedefte önemli bir paya sahip. Bu nedenle, çeşitli teşvik programları devreye alınıyor: Isı yalıtımı kredileri (2022’de kamu bankalarınca 0,99 faizli yalıtım kredisi kampanyası gibi), enerji verimli konut kredileri, yenilenebilir enerji destekleri vb. Ayrıca EPDK, elektrik tarifelerinde yenilenebilir enerji kullanan veya verimli sistemler kuran sitelere avantaj sağlanması konusunda çalışmalar yapmaktadır (henüz belirgin bir tarife farkı yoksa da gelecekte olası).

• Farkındalık ve Piyasa Dönüşümü: Son yıllarda artan enerji maliyetleri, apartman sakinlerinin de enerji tasarrufuna ilgisini artırdı. Doğalgaz ve elektrik fiyatlarındaki yükseliş, enerji verimliliğini bir lüks değil, ihtiyaç haline getirdi. Şehirlerde mantolama yapan apartmanlar çoğaldı; örneğin büyükşehirlerde pek çok eski apartman son 5-10 yılda dış cephe yalıtımı yaptı. Devlet istatistiklerine göre, 2011’de konutların sadece %5’i yalıtımlıyken bu oran günümüzde %20’lere ulaşmıştır (net bir veri olmamakla birlikte, mantolama sektörü bunu gösteriyor). Yine de Avrupa ile kıyaslandığında gidecek yol var: AB ülkelerinde bina enerji tüketimleri metrekarede 50 kWh civarına indirilmişken, Türkiye’de ortalama 120 kWh/m² civarında olduğu belirtiliyor. Yani birim alanda hala 2-3 kat fazla enerji harcıyoruz.

• Geleceğe Dönük Hedefler: 2030 ve 2050 hedefleri kapsamında binalarda büyük dönüşüm planlanıyor. Yeni inşa edilecek binaların tamamının neredeyse sıfır enerjili hale gelmesi, mevcutların da asgari C, mümkünse B seviyesine çekilmesi isteniyor. Özellikle 2050 hedefi olan karbon nötrlük için, binalarda fosil yakıt kullanımının (kömür, hatta doğalgaz) asgariye inmesi, elektrik ve ısı pompası gibi teknolojilerin yaygınlaşması öngörülüyor. Avrupa’da bazı ülkeler 2030’dan sonra fosil yakıtlı kazan satışını yasaklama kararı aldı; Türkiye de ileride benzer yönde adımlar atabilir. Örneğin merkezi ısıtmalarda ısı pompası destekli sistemler veya güneş enerjili sistemler teşvik edilebilir. Halihazırda 2025’te yürürlüğe giren BEP-TR güncellemesiyle yeni binaların mevcutlara göre %40 daha verimli olması hedeflenmiştir. Bu, uygulandıkça ülke genelinde önemli tasarruf getirecek bir adımdır.

Özetle, Türkiye’de apartman ve binalar için enerji verimliliği alanında mevcut durum iyileşmekle birlikte halen büyük bir potansiyel mevcut. Geniş bir bina stoku verimsiz durumda ve enerji tüketimimiz iklim, yapı stoğu nedeniyle gelişmiş ülkelerin ortalamasının üzerinde. Ancak ulusal politikalar ve yönetmelikler bu açığı kapatmaya yönelik şekilleniyor. Yasal zorunluluklar, teşvikler ve artan farkındalık sayesinde yeni binalar giderek daha tasarruflu hale gelecek; mevcut binalar da kademeli olarak yenilenip iyileştirilecek. 2030’lara geldiğimizde binalarda kayda değer bir dönüşüm yaşamış olmayı hedefliyoruz: Daha yalıtımlı, akıllı sistemlerle donatılmış, yenilenebilir enerji kullanan apartmanlar sayesinde hem vatandaşların cebine hem ülke ekonomisine hem de çevreye katkı sağlanmış olacak. Henüz yolun başında olsak da, atılan adımlar bu hedeflere doğru gittiğimizi gösteriyor.

Apartman için enerji verimliliği hedefleri kapsamında Neredeyse Sıfır Enerjili Binalar (NSEB) nedir?

Neredeyse Sıfır Enerjili Bina (NSEB) kavramı, bina sektöründe enerji performansını üst düzeye çıkarmayı amaçlayan bir hedeftir. Basitçe ifade etmek gerekirse, NSEB, çok yüksek enerji verimliliğine sahip ve ihtiyaç duyduğu enerjinin önemli bir kısmını yenilenebilir kaynaklardan kendi üreten bina demektir. Bu kavram, Avrupa Birliği’nin 2020 hedefleri doğrultusunda ortaya çıkmış ve ülkemizde de benimsenmiştir.

NSEB’nin özellikleri ve önemi şöyledir:

• Yüksek Enerji Performansı: Neredeyse sıfır enerjili bir apartman, mükemmele yakın bir yalıtım ve verimli ekipman donanımına sahiptir. Isı kayıpları minimize edilmiştir, ısıtma-soğutma ihtiyacı çok düşüktür. Örneğin duvarlarında, çatısında standartların çok üzerinde yalıtım vardır, pencere ve kapılardan hemen hemen hiç ısı kaçmaz. Havalandırma sistemi varsa ısı geri kazanımlı çalışır (içerideki sıcak havanın ısısı dışarı atılmadan önce taze havaya aktarılır). Aydınlatmada tamamen LED ve sensör teknolojileri kullanılır. Yani A+ enerji sınıfının da ötesinde, optimum tasarıma sahiptir. Bu sayede binanın birincil enerji ihtiyacı çok azalmıştır.

• Yenilenebilir Enerji Kullanımı: NSEB konseptinin kritik şartlarından biri, binanın tükettiği enerjinin kaynağının büyük oranda yenilenebilir olmasıdır. Türkiye özelinde yönetmelik, 2025’ten itibaren büyük binalarda en az %10 yenilenebilir enerji kullanımını şart koştu. Bu pratikte şu anlama gelir: Apartmanın çatısına güneş panelleri konur ya da bahçesine küçük bir rüzgar türbini, güneş kollektörü vb. kurulur. Böylece bina, ihtiyacının belli bir kısmını kendi üretir. Neredeyse sıfır enerjili denmesinin nedeni tamamen enerji ihtiyacı olmaması değil, dışarıdan (şebekeden veya fosil yakıttan) aldığı enerjinin çok düşük ve neredeyse sıfıra yakın olmasıdır. Mesela ideal bir NSEB, yıl içinde kendi enerjisinin %50-80 kadarını üretebilen, kalan az miktar elektriği de şebekeden alan bir yapı olabilir.

• Yasal Zorunluluk ve Tarihler: AB ülkelerinde 2020 itibarıyla tüm yeni kamu binalarının NSEB olması, 2021 itibarıyla da tüm yeni yapıların bu standarda yakın yapılması hedefi konmuştu. Ülkemizde de 25 Nisan 2023’te Resmi Gazete’de yayınlanan değişiklikle 1 Ocak 2025’ten sonra ruhsat alacak 2000 m² ve üzeri tüm binaların NSEB kriterlerini sağlaması zorunlu hale geldi. Bu, özellikle büyük apartman bloklarını, siteleri, alışveriş merkezi, ofis gibi yapıları kapsıyor. Küçük apartmanlar henüz zorunlu kapsamda olmasa da, uzun vadede tüm binaların bu yaklaşımı benimsemesi bekleniyor.

• Örnek Performans Hedefleri: Bir NSEB için sayısal hedeflerden bahsedersek, örneğin yıllık birincil enerji tüketiminin 50 kWh/m² seviyelerinde veya altında olması gibi kriterler ortaya konabiliyor. Karbon emisyonu hedefi de çok düşük oluyor. AB’de “20-20-20” hedefleri meşhurdu: 2020’ye kadar enerjide %20 verim artışı, %20 yenilenebilir payı, %20 emisyon azaltımı. Şimdi 2030 için daha iddialı hedefler var. Türkiye de bu trende uyum sağlıyor. Yeni yapılan bir konut projesinin A sınıfını aşarak “neredeyse sıfır” seviyede enerji tüketmesi, belki çatısında güneş paneli, ısı pompası gibi sistemleri barındırması gerekiyor. Bu teknolojiler her geçen gün ucuzladığı için uygulanabilirlik de artıyor.

• Kullanıcıya Faydası: NSEB konsepti, apartman sakinlerine de uzun vadede büyük fayda sağlar. Bu binalarda enerji faturaları ekstrem derecede düşük olur. Örneğin iyi tasarlanmış bir NSEB apartmanda, daire başına yıllık ısıtma gideri yok denecek kadar az olabilir (pasif ev standartlarına yakınsa ısıtma ihtiyacı çok düşük). Elektrik giderleri de güneş panelleri sayesinde asgariye iner. Yani ilk yapım maliyeti biraz yüksek olsa da, yaşam boyu işletme maliyeti çok düşüktür. Ayrıca konfor düzeyi yüksektir: Bu binalar yazın serin, kışın sıcaktır, iç ortam hava kalitesi yüksektir.

• Türkiye’de Örnekler ve Gelecek: Türkiye’de henüz NSEB örnekleri yaygın değil, ancak pilot projeler var. Bazı çevre dostu yeşil sertifikalı binalar (LEED Gold/Platinum gibi) esasında NSEB kriterlerine yakındır. 2025 sonrası yeni yapılan sitelerde çatısında güneş panelleri görmek sıradanlaşacak. Şehir planlamalarında merkezi/mahalle ölçeğinde güneş enerjisi santralleri kurularak konutlara enerji sağlama projeleri gündeme gelebilir. Bu da NSEB yaklaşımının farklı bir ölçeği. Özetle, önümüzdeki dönemde “neredeyse sıfır enerji” kavramı apartmanlar için bir standart haline gelmeye başlayacak.

Sonuç olarak, Neredeyse Sıfır Enerjili Binalar, enerji verimliliğinin zirvesini temsil eder. Apartmanlar için geleceğin hedefi budur. Çok iyi yalıtılmış, akıllı ve verimli sistemlerle donatılmış, kendi enerjisini üreten apartmanlar, enerjiyi minimum dış kaynaktan alarak işletilir. Ülkemizde de mevzuat bu yöne evrilmiştir ve 2025 itibarıyla yeni büyük apartman projeleri bu standartta yapılacaktır. Bu sayede yeni nesil binalar eski yapılara göre %40-50 daha az enerji tüketecek, bu da ülke genelinde devasa bir tasarruf anlamına gelecektir. NSEB kavramı, enerji verimliliği çalışmalarının ulaşmak istediği nihai noktayı ifade eder: Konfordan ödün vermeden, neredeyse hiç enerji harcamayan binalar.

Apartman için enerji verimliliği yatırımları için sağlanan finansman ve kredi imkânları nelerdir?

Apartmanlarda enerji verimliliğini artırmaya yönelik yatırımlar (örneğin ısı yalıtımı, pencere yenileme, verimli kazan veya güneş paneli kurulumu gibi) belirli bir maliyet gerektirir. Ancak hem devlet hem bankalar bu yatırımları teşvik etmek amacıyla çeşitli finansman ve kredi imkânları sunmaktadır. Böylece apartman yönetimleri ve sakinleri, büyük çaplı masrafları daha kolay üstlenebilirler. Başlıca finansman kaynakları ve imkânları şunlardır:

• Düşük Faizli “Yalıtım Kredisi”: Kamu bankaları başta olmak üzere birçok banka, apartmanlar için özel ısı yalıtım kredileri vermektedir. Örneğin 2022 yılında bazı kamu bankaları, apartman mantolama projeleri için 0,99 gibi düşük faiz oranlarıyla ve 60 aya varan vadelerde kredi kampanyaları başlattı. Bu kredilerde geri ödeme tutarı, çoğu zaman yapılan yalıtımla elde edilen aylık tasarruf miktarına yakın olacak şekilde ayarlanıyor. Böylece apartman sakinleri net ekstra yük hissetmeden kredi taksitini, düşen faturalardan karşılayabiliyor. Bu tür kredilerin bir kısmında devlet faiz desteği de bulunabiliyor (faizin bir bölümünü devlet karşılıyor). Apartman yönetimi, kat maliklerinin onayıyla bu krediye başvurup toplu yalıtım masrafını finanse edebilir.

• Enerji Verimliliği Kredileri (EVK): Bazı bankalar “Yeşil Kredi” veya “Enerji Verimliliği Kredisi” adı altında ürünler sunuyor. Bunlar sadece yalıtım değil, diğer verimlilik yatırımlarını da kapsayabiliyor. Örneğin, LED aydınlatma dönüşümü, güneş enerjisi sistemi kurulumu, eski asansörün yenilenmesi, kalorifer kazanının yoğuşmalı yeni kazanla değiştirilmesi gibi harcamalar da bu kredilerin kullanım alanında. Türkiye Emlak Katılım Bankası, örneğin, site/apartman yönetimlerine yönelik bir Enerji Verimliliği Finansman Paketi sunmuştur. Bu pakette yalıtımlı pencere, kapı, çatı sistemleri, dış cephe mantolama, doğalgaz dönüşümü, LED aydınlatma, güneş enerjili ısıtma sistemleri gibi giderleri karşılamak üzere uygun finansman sağlanmaktadır. Bu krediler genelde uzun vadeli ve makul faizlidir, ayrıca bazen krediyi kullanan site adına fidan dikimi gibi çevreye yönelik jestler de içerir (Emlak Katılım’ın finansmanında olduğu gibi).

• Hibe ve Destek Programları: Zaman zaman uluslararası kuruluşlar veya devlet kurumları tarafından hibe programları açılır. Özellikle AB destekli fonlarda, apartman ve konutlarda enerji verimliliği projelerine belli oranda hibe (geri ödemesiz destek) verildiği görülmüştür. Örneğin geçmişte Çevre ve Şehircilik Bakanlığı bazı belediyelerle pilot olarak, belli gelir seviyesinin altındaki vatandaşların oturduğu binalara yalıtım desteği vermişti. Bu tür hibeler çok yaygın olmamakla birlikte, proje bazlı takip etmekte fayda vardır. Ayrıca enerji kimlik belgesi sınıfını yükseltenlere belediyelerin küçük teşvikleri olabiliyor (örneğin bazı belediyeler A-B sınıfı bina yapana ruhsat harcında indirim gibi şeyler denedi).

• Apartman Aidat Fonlaması: Bu doğrudan bir “dış finansman” değil, apartman içinde bir finansman yöntemidir. Büyük ölçekli bir iş yapıldığında (mantolama gibi), apartman yönetimi müteahhitle anlaşarak taksitle ödeme planı yapabilir. Örneğin mantolama yapan firma toplam bedeli 10 taksite böler ve her ay yönetim aidatla birlikte toplayıp öder. Bu, bir nevi faizsiz finansman gibidir ama elbette firmanın fiyatına bir maliyet unsuru olarak yansıyabilir. Yine de sakinlere kolaylık sağlar. Bazı enerji verimliliği şirketleri, yaptıkları tasarruf kadar aylık ödeme modeli de sunar (ESCO – Enerji Performans Sözleşmesi mantığıyla), ancak bu daha çok sanayi ve büyük ticari binalarda yaygın.

• Performans Sözleşmeleri (ESCO Modeli): Türkiye’de henüz konut segmentinde çok uygulanmasa da, Enerji Verimliliği Danışmanlık Şirketleri (EVD) aracılığıyla performansa dayalı finansman modeli de mümkündür. Bu modelde firma, binadaki iyileştirmeyi kendi finanse eder, sonra elde edilen tasarrufun belli bir yüzdesini birkaç yıl boyunca hizmet bedeli olarak tahsil eder. Örneğin, bir EVD şirketi apartmanı yalıtır, yeni kazan takar, faturanızı düşürür; sonra düşen faturanın yarısını 5 yıl boyunca kendisi alır, 5 yılın sonunda tasarrufun tamamı size kalır. Bu gibi ESCO modelleri özellikle site gibi büyük yerlerde potansiyel taşıyor. Ancak bu henüz yaygınlaşmamış bir yöntemdir ve güvenilir bir performans garantisi anlaşması gerektirir.

• Bireysel Konut Kredileri: Apartman yönetimi olarak değil de, her daire sahibi kendi payına düşen maliyet için bireysel ihtiyaç kredisi de kullanabilir. Bankalar enerji verimliliği özelinde kredi vermiyorsa, örneğin her ev sahibi 50 bin TL ihtiyaç kredisi çekip mantolama bedelini ödeyebilir. Bu tabii ki koordinasyon gerektirir ve herkesin kabul etmesi lazım. Ancak unutulmamalı ki çoğu zaman toplu finansman (yönetimin tek kalemde kredi alması) daha düşük faiz/masraf avantajı getirir. Bireysel kredilerde her kişi ayrı masraf/faiz yüklenir, toplam maliyet artar.

Özetlemek gerekirse, “enerji verimliliği yatırımları kendi finansmanını kendi yaratır” denir – zira düşen faturalarla kredi ödemeleri karşılanabilir. Bankalar ve kurumlar da bu mantıkla apartmanlara uygun koşullu krediler sunmaktadır. Özellikle yalıtım ve güneş enerjisi gibi yatırımlar için mevcut finansman imkanları oldukça elverişlidir. Apartman yönetimleri bu imkanları araştırıp proje planlarını buna göre yapmalıdır. Doğru kullanıldığında, örneğin 2 yıl ödemesiz 5 yıl vadeli bir yalıtım kredisiyle binanızı hemen mantolatıp, daha ilk aydan yakıt faturanızdaki düşüşü görerek memnun kalabilir; kredi bitince de tamamen kazançlı duruma geçebilirsiniz. Devlet politikası da bu tür finansmanların artarak devam edeceğini gösteriyor – çünkü ülke olarak hedefimiz enerji verimliliğini yaygınlaştırmak ve bunun için engel olan yüksek ilk yatırım maliyetini finansal araçlarla aşmak.

Apartman için enerji verimliliği açısından uygun elektrik tarifesi nasıl seçilmelidir?

Türkiye’de mesken aboneleri için iki temel elektrik tarifesi seçeneği vardır: Tek zamanlı tarife ve Üç zamanlı (çok zamanlı) tarife. Apartman sakinleri veya apartmanın ortak elektrik aboneliği için hangi tarifenin daha uygun olduğunu belirlemek, tüketim alışkanlıklarına bağlıdır. Enerji verimliliği açısından, elektriği ucuza geldiği zamanlarda kullanmak önemli bir stratejidir. Bu nedenle önce tarifelerin ne olduğunu anlayalım:

• Tek Zamanlı Tarife: Bu tarifede günün 24 saati elektrik birim fiyatı aynıdır. Yani tüketim hangi saatte olursa olsun tek birim fiyattan hesaplanır. Basitlik sağlar ve eğer tüketiminiz gece-gündüz dengeli ya da daha çok gündüz ise genelde avantajlı olabilir. Türkiye’de çoğu mesken abonesi varsayılan olarak tek zamanlı tarifededir. Bu tarifede ayrıca 2022’den itibaren düşük ve yüksek kademeli fiyat uygulaması vardır (günlük 8 kWh altı ve üstü tüketimler için farklı fiyat) ancak o ayrı bir konudur, tarifenin yapısını değiştirmez.

• Üç Zamanlı Tarife (Çok Zamanlı): Bu tarifede gün üç dilime bölünür ve her dilimde elektriğin birim fiyatı farklıdır. EPDK tarafından tanımlanan saat dilimleri şunlardır: Gündüz: 06:00 – 17:00, Puant (Akşam yoğun saat): 17:00 – 22:00, Gece: 22:00 – 06:00. Genellikle en pahalı birim fiyat puant zamanında (akşam), orta fiyat gündüz, en ucuz fiyat ise gece uygulanır. Üç zamanlı tarifeyi seçen bir apartman, her ay ne kadar enerjiyi bu dilimlerin her birinde tükettiğine göre fatura öder. Eğer tüketimin büyük bölümü gece saatlerinde ise fatura tek zamanlıya göre düşük gelebilir; ancak tüketim daha çok akşam yoğun saatlerdeyse fatura daha yüksek gelebilir çünkü puant dilimi fiyatı tek zamanlı tarifedeki fiyattan da yüksektir.

Şimdi apartman veya daire bazında hangisini seçmek daha verimli ona bakalım:

1. Tüketim Alışkanlıklarını Analiz Edin: Öncelikle kendi elektrik tüketiminizin zaman dağılımını anlamalısınız. Çalışan insanların evde olmadığı gündüz saatlerinde tüketimleri düşük, akşam eve gelince yüksek olur. Örneğin bir hane, elektriğinin çoğunu 18:00-23:00 arası harcıyorsa (TV, mutfak, ışıklar hep o saatlerde aktif), üç zamanlı tarifede en pahalı dilimi yoğun kullanıyor demektir; bu durumda üç zamanlı tarife avantajlı olmaz. Buna karşılık, evde gece geç saatlerde elektrikli araç şarj eden, gece boyu elektrikli ısıtıcı çalıştıran veya atıyorum fabrikasyon bir hobi ile gece tüketimi yüksek olan biri için üç zamanlı avantajlı olabilir. Genelde konutlarda en yoğun kullanım akşam olduğundan, çoğu konut için tek zamanlı tarife daha ekonomik çıkmaktadır. Nitekim dağıtım şirketleri de üç zamanlı tarifenin, gece zaman diliminde yoğun kullanım yapan müşteriler için avantajlı olduğunu belirtir.
2. Apartman Ortak Gideri İçin Durum: Apartmanların ortak elektrik tüketimi (merdiven ışığı, asansör, hidrofor vs.) incelendiğinde, aydınlatma gece de yanabileceği için gece tüketimi olabiliyor ama asansör/hidrofor gibi sistemler genelde gündüz ve akşam daha çok kullanılıyor. Özellikle asansör akşam saatlerinde sık çalışır. Eğer apartmanınızda gece 00:00-05:00 arasında ciddi bir tüketim yoksa (çoğu apartmanda o saatlerde sadece birkaç ışık yanar), üç zamanlıya geçmek mantıklı olmayabilir. Üç zamanlı tarifede puant (17-22) kWh fiyatı, tek zamanlının ortalama fiyatından daha yüksektir, gece fiyatı ise çok daha düşüktür. Ortak kullanımda puant dönemde asansör/hidrofor yoğun çalışıyorsa, üç zamanlı dezavantajlı olabilir. Öte yandan, diyelim ki sitenizde otomatik sulama gece 2’de yapılıyor, otopark havalandırması sadece gece çalışıyor, aydınlatmalar 22-06 arası yoğun… bu durumda üç zamanlı düşünülebilir.
3. Cihazları Zamanlayarak Tarife Avantajı Kullanımı: Enerji verimliliği stratejisi olarak, imkan olan elektrikli işleri gece ucuz saate kaydırmak akıllıcadır. Örneğin üç zamanlı tarifede bir çamaşır veya bulaşık makinesini gece 23:00’te başlatmak, aynı işlemi akşam 20:00’de yapmaktan daha ucuza gelir. Eğer apartman sakinleri bu şekilde davranabilecekse (gürültü problemi yaratmadan), üç zamanlı tarife bireysel olarak kârlı hale gelebilir. Ancak pratikte pek çok kişi gece cihaz çalıştırmayı tercih etmeyebilir. Yine de özellikle elektrikli araç şarjı konusunu belirtmek lazım: Apartmanda elektrikli aracı olan bir sakin varsa, aracını gece 22’den sonra şarj ederek çok daha ucuza doldurabilir. Böyle kişiler üç zamanlı tarifeye geçmeyi ciddi düşünebilir çünkü gece tarifesi oldukça avantajlı hale gelir.
4. Tarife Değiştirme İşlemi: Seçim yapıldıktan sonra tarife değiştirmek oldukça kolaydır. Perakende elektrik şirketinize (ya da e-devlet üzerinden) başvurarak tek zamanlıdan üç zamanlıya veya tersi yönde geçebilirsiniz. Genelde yılda bir kez değiştirme hakkı veriliyor, bazı durumlarda yılda iki kez olabilir. Bu yüzden karar verirken geriye dönük faturalarınızı inceleyip bir hesap yapmanız iyi olur. Örneğin elektrik tedarikçisinin web sitesinde tarifeler için hesaplayıcılar mevcuttur; gündüz/puant/gece kullanım yüzdelerinizi girerek hangi tarifenin daha ucuz çıkacağını hesaplayabilirsiniz.

Sonuç tavsiye: Çoğu apartman ve mesken, eğer gece tüketimi toplamın %30’undan az ise tek zamanlı tarifede kalmakla daha iyi çıkar (bu bir kural olmamakla birlikte genel tecrübe böyle). Gece tüketimi yüksek oranda olanlar (≥%40) için üç zamanlı anlamlı olur. Enerji verimliliği perspektifinden, üç zamanlı tarife kullanıyorsanız, cihazlarınızı ucuz saate kaydırmak bir tasarruf yöntemidir. Tek zamanlıdaysanız da zaten fiyat sabit olduğundan, esas odak cihazların verimli kullanımı olmalıdır.

Unutulmamalı ki tarifeler arasında geçiş, enerji verimliliğini tek başına değiştirmez; sadece maliyeti etkiler. Yani üç zamanlıya geçmek, eğer kullanım alışkanlıklarınız aynı kalır ve akşam yoğunsa, tasarruf değil aksine daha yüksek fatura getirebilir. Bu nedenle kendi kullanım profilinizi iyi değerlendirin. Örneğin faturanızda genelde toplam kWh yanında gündüz/puant/gece tüketimleri de yazar (akıllı sayaç varsa). Oradan bakarak karar verebilirsiniz. EPDK’nın ulusal tarifesine göre 2025 itibarıyla gece fiyatı gündüzün yarısından bile az olabilir, ama puant da gündüze göre çok daha pahalı. Bu dengeyi siz kendi kullanımınıza göre değerlendirmelisiniz. Son olarak, apartman ortak elektriğinde genelde tek zamanlı tercih edilir çünkü sürekli bir temel tüketim vardır ve karmaşıklığa gerek yoktur. Bireysel dairelerde ise alışkanlıklarınıza göre seçim yapıp, seçiminize uygun tüketim yaparsanız en verimli sonucu alırsınız.

Apartman için enerji verimliliği açısından uygun elektrik tarifesi nasıl seçilmelidir?

Apartman için enerji verimliliği sağlamanın çevresel faydaları nelerdir?

Apartmanlarda enerji verimliliğinin artırılması sadece ekonomik açıdan değil, çevresel açıdan da büyük faydalar sağlar. Tüketilen enerjinin büyük bölümü halen fosil yakıtlardan (doğalgaz, kömür, petrol) veya fosil yakıtla çalışan elektrik santrallerinden geldiği için, enerji tasarrufu yapmak doğrudan doğruya karbon emisyonlarını ve çevre kirliliğini azaltır. İşte enerji verimli bir apartmanın çevreye olumlu etkileri:

• Karbondioksit (CO₂) Emisyonlarında Azalma: Isınma için kullanılan doğalgaz veya kömür, elektrik üretimi için yakılan doğal gaz/kömür gibi kaynaklar yanarken CO₂ açığa çıkarırlar. Bir apartman yalıtımsız ve verimsiz olduğunda, aynı konfor için belki iki kat fazla yakıt yakar, bu da atmosfere o oranda daha fazla karbon salımı demektir. Örneğin, yapılan bir hesaplamaya göre Türkiye’de tüm binaları standartlara uygun yalıtımla donatabilsek, ülkenin yıllık karbon emisyonunu %15 civarı azaltmak mümkün olacaktır. Yine yeni getirilen yönetmeliklerle binalarda hedeflenen verimlilik artışı sayesinde yılda 610 bin ton CO₂ emisyonunun önlenmesi beklenmektedir. Apartman ölçeğinde düşünürsek, A enerji sınıfı bir apartman, G sınıfı bir apartmana göre yılda onbinlerce kg daha az CO₂ emisyonuna yol açabilir. Bu, onlarca ağacın emeceği miktarda karbon farkı anlamına gelir.

• Hava Kalitesinin İyileşmesi: Özellikle fosil yakıt yakılan sistemlerde verimlilik, aynı zamanda daha az hava kirletici atık anlamına gelir. Örneğin eski tip kazanlar veya sobalar, verimsiz yandığında atmosfere karbonmonoksit, kükürt, toz gibi kirleticiler salar. Enerji verimliliği kapsamında yakıtın tam yakılması, daha az yakıt yakılması sağlandığında yerel hava kirliliği de azalır. Büyük şehirlerde kış aylarında görülen hava kalitesi düşüşünde ısınma amaçlı yakıt kullanımının payı vardır. Apartmanlar yalıtımlı, cihazları modern olursa, duman ve zararlı gaz salımı en aza iner.

• Doğal Kaynakların Korunması: Enerji tasarrufu demek, daha az doğal kaynak tüketimi demektir. Örneğin bir apartman ne kadar az doğalgaz tüketirse, o oranda doğalgaz rezervleri daha uzun ömürlü olur, ithalat azalır (Türkiye gazının neredeyse tamamını ithal ediyor). Aynı şekilde elektrik tasarrufu, su kaynaklarının korunmasından madenlerin az çıkarılmasına kadar etkiler. Çünkü elektrik üretimi bazen hidroelektrik (su) ile, bazen kömür (madencilik) ile oluyor. Ayrıca enerji verimli cihaz kullanımı, atık miktarını da azaltır (cihazlar uzun ömürlü olur, sık sık çöpe gitmez). Tüm bunlar çevresel yükü hafifletir.

• İklim Değişikliği ile Mücadele: Küresel ölçekte bakılırsa, binalarda enerji verimliliği en önemli iklim eylemlerinden biridir. Türkiye de dahil birçok ülkenin 2050’ye kadar karbon nötr olma hedefi var. Bu hedefe ulaşmak için bina sektöründeki verimsizliği çözmek şart. Nitekim iklim değişikliğinin etkilerini azaltmak için Türkiye, 2030’a kadar sera gazı emisyonlarını %41’e varan oranda azaltma hedefini güncellemiştir. Binalarda uygulanan verimlilik önlemleri, bu azaltımın mühim bir parçasını oluşturacak. Örneğin İZODER’in çalışmaları, mevcut yalıtım standartlarımızı AB seviyesine çıkarmanın, nihai enerjide 2030’a kadar %14, 2050’ye kadar %28 tasarruf sağlayacağını ve bunun iklim taahhütlerine ciddi katkı vereceğini ortaya koyuyor.

• Atık ve Yan Ürün Azalması: Enerji verimliliği dolaylı olarak atıkları da etkiler. Mesela verimli ampuller daha uzun ömürlü olduğu için atık ampul miktarı azalır, verimli cihazlar kolay bozulmaz yenisini alıp eskisini çöpe atma sıklığı düşer. Yakıt kullanımı azaldığında kül, baca atığı, filtrasyon atığı gibi yan atıklar da azalır. Bu sayede toprağa, suya karışan kirleticiler minimuma iner.

• Şebeke Yükünün Azalması: Apartman genelinde elektrik talebinin düşmesi, sadece apartmana değil genel elektrik şebekesine de fayda sağlar. Talep yönetimi kolaylaşır, elektrik kesintisi riskleri azalır. Özellikle yazın klima yükleri veya kışın elektrikli ısıtıcı yükleri toplu olarak şebekeye baskı yaratır. Enerji verimli apartmanlar bu baskıyı azaltarak dolaylı bir kamu hizmeti sunar diyebiliriz.

• Yeşil Alan ve Şehircilik Faydaları: Enerji verimli binalar genelde yeşil bina konseptine de yakındır. Örneğin yağmur suyu hasadı, gri su kullanımı, çatı bahçeleri gibi uygulamalar çoğu zaman enerji tasarrufuyla birlikte düşünülür. Bu da şehrin genelinde daha fazla yeşil alan (çatı bahçesi ısı yalıtımına da yardım eder), daha az ısı adası etkisi (beyaz yansıtıcı çatı uygulamaları vb.) anlamına gelir. Apartmanınızın çatısına yaptığınız yeşil bir uygulama hem binayı serin tutup klimaları rahatlatır, hem de şehre yeşil alan katar. Bu tür çevresel faydalar, daha temiz ve yaşanabilir bir kentsel çevre demektir.

Özetle, apartmanınızda enerji verimliliği sağlamak demek karbon ayak izini küçültmek demektir. Daha az enerji tüketen apartman, daha az sera gazı üretir, daha az hava kirletir, daha az doğal kaynak tüketir. Bu da iklim değişikliğinin hızını yavaşlatmaya katkı anlamına gelir. Her bir apartman küçük birim gibi görünse de, milyonlarca konutun toplam etkisi çok büyüktür. Dolayısıyla kendi binanızda yaptığınız tasarruflar, çocuklarımıza bırakacağımız daha sağlıklı bir çevreye hizmet eder. Ayrıca unutmayalım, en temiz enerji, tasarruf edilen enerjidir – çünkü kullanılmayan enerjinin çevreye hiçbir zararı yoktur. Bu bakış açısıyla, enerji verimliliği apartman bazında gerçekleştirilebilecek en etkili çevre koruma yöntemlerinden biridir.

Apartman için enerji verimliliği yatırımlarının geri dönüş süresi ne kadardır?

Enerji verimliliği yatırımlarının geri dönüş süresi, yapılan harcamanın sağlanan tasarruflar sayesinde kendini kaç yılda amorti ettiğini gösteren önemli bir metriktir. Apartmanlarda yapılabilecek farklı iyileştirmelerin geri dönüş süreleri değişkenlik gösterir, ancak genel olarak birçok enerji verimliliği yatırımı orta vadede kendini geri öder ve sonrasında net kazanç sağlamaya başlar. İşte bazı yaygın apartman yatırımlarının tipik geri dönüş sürelerine dair bilgiler:

• Isı Yalıtımı (Mantolama): Dış cephe ısı yalıtımı, belki de apartmanlarda en yüksek maliyetli işlerden biri olmakla beraber, en büyük tasarrufu da sağlar. Maliyet, binanın büyüklüğüne, kullanılan malzemeye göre değişir ancak tipik bir apartmanda daire başı birkaç bin ila on bin TL arasında bir yatırımdır. Sağladığı yakıt tasarrufu ise %30-50’lere varır. Bu koşullarda, mantolamanın geri dönüş süresi genellikle 3 ile 6 yıl arasındadır. Örneğin Ankara gibi soğuk bir ilde, hiç yalıtımı olmayan bir apartmana yapılan mantolama, doğal gaz faturalarını yarıya yakın azaltarak 3-4 yılda kendini amorti edebilir. Ilıman bir iklimde bu süre belki 5-6 yılı bulabilir. Yakıt fiyatları arttıkça geri dönüş süresi kısalır, çünkü tasarruf edilen para artar. 2023 sonrası dönemde yakıt/elektrik fiyatlarındaki artışlar, yalıtımın geri dönüşünü daha da hızlandırmıştır.

• Pencere Değişimi: Tek cam veya eski ahşap çerçeveli verimsiz pencerelerin, çift camlı ısı yalıtımlı PVC/ahşap pencereyle değiştirilmesi de önemli bir yatırımdır. Tek başına pencere değişimiyle ısı kayıplarında %15-20 azalma olabilir. Pencere değişiminin geri dönüşü genelde 4-8 yıl civarı hesaplanır. Çünkü pencereler pahalıdır, ancak ısıtma giderine etkisi yalıtım kadar büyük değildir. Yine de konfor artışı da hesaba katılmalı – soğuk hava sızıntılarının bitmesi, dış gürültünün azalması gibi yan faydalar vardır.

• Kazan veya Isıtma Sistemi İyileştirmesi: Eski tip bir kazanı yoğuşmalı yeni bir kazanla değiştirmek, ya da merkezi sistem yokken dairelerin bireysel eski kombilerini A sınıfı yoğuşmalı kombilerle yenilemek hem yakıt tasarrufu getirir hem bakım masrafını düşürür. Bu tür dönüşümlerin geri dönüş süresi 5-7 yıl bandında olabilir. Örneğin eski bir kömür kazanından doğalgaz kazanına geçilirse, yakıt gideri düşeceği gibi işçilik vs. de azalır; belki 5 yılda kendini öder. Kombi değişimleri de faturada %15-20 tasarruf sağladığından, 6-7 yılda amorti olabilir (yeni kombi fiyatlarına bağlı). Bakım maliyetini de düşünmek lazım; yeni cihazlar daha az arıza yapacağından o da bir kazançtır.

• LED Aydınlatma Dönüşümü: Apartman ortak alanlarında eski akkor veya floresan lambaların LED ile değiştirilmesi, yatırım maliyeti düşük, tasarrufu yüksek bir iştir. Genelde 1-2 yıl gibi kısa bir sürede kendini amorti eder. Hatta sensör sistemiyle birlikte yapıldıysa, belki daha bile kısa olabilir. Örneğin 1000 TL’lik LED ve sensör yatırımı ayda 100 TL tasarruf sağlarsa 10 ayda geri döner. Bu nedenle aydınlatma dönüşümü “low-hanging fruit” (kolay kazanç) olarak görülür ve hemen yapılması tavsiye edilir.

• Asansör Verimlilik Artırma: Asansöre regülatör, frekans invertörü takılması veya motorunun yenilenmesi gibi işlemlerle %20-30 tasarruf elde edilebilir. Bu işlerin maliyeti asansör başına belki on binlerce TL olabilir. Geri dönüş süresi 8-10 yıl civarı olabilir, yani daha uzundur, çünkü asansörün enerji tüketimi binanın toplamında öyle devasa değildir (aydınlatma veya ısıtmaya kıyasla). Ancak asansör yenileme çoğu zaman sadece enerji için değil, ömür uzatma ve konfor için de yapılır, bu yüzden faydası sadece elektrik faturası olarak düşünülmemeli.

• Güneş Enerjisi Sistemleri: Çatıya konan güneş panelleri ile apartmanın ortak alan elektriğinin bir kısmı üretilebilir. Güneş paneli yatırımının geri dönüş süresi genelde 6-10 yıl aralığında hesaplanır, güneşlenme süresi ve elektrik fiyatlarına göre değişir. Örneğin 10 kW’lık bir PV sistem 2025 itibarıyla yaklaşık 250-300 bin TL’ye kurulabiliyor, yıllık 15-20 bin TL değerinde elektrik üretebiliyor olabilir; kabaca 10-12 yılda kendini öder (bu süre kur artışı, elektrik fiyat artışı ile kısalabilir). Ancak devletin teşvikleri veya uygun kredi olursa, geri ödeme süreci daha rahat yönetilir. Unutulmamalı ki paneller 25 yıl ömürlü; yani 10 yılda amorti olup sonrasında 15 yıl bedava enerji demektir.

• Diğer Küçük Önlemler: Termostatik vana takılması, yalıtım bandı, kapı pompası gibi düşük maliyetli önlemler neredeyse anında geri dönüş sağlar, çünkü yatırım maliyeti çok düşüktür, tasarrufu ise sürekli olacaktır. Mesela 200 TL’ye alınan bir termostatik vana ile yıllık 200 TL tasarruf ediliyorsa 1 yıldan az sürede amorti eder. Bu gibi “quick win” denilen önlemler, hemen yapılmalı.

Genel olarak şunu söyleyebiliriz: Enerji verimliliği yatırımları orta vadeli yatırım kategorisindedir. Ne çok kısa (bazı hariçler dışında) ne de çok uzun sürede döner. Santiyelerden veya uzmanlardan gelen yaklaşıma göre, apartmanlarda çoğu verimlilik projesi 3-5 yıl arasında kendini amorti eder. Bu süre, finansman maliyeti ucuzladıkça kısalır, enerji fiyatı arttıkça daha da kısalır çünkü tasarruf parasal olarak büyür. Örneğin doğal gaz fiyatları ikiye katlandıysa, yalıtımın geri dönüşü yarıya iner.

Nitekim bir enerji danışmanı, doğru kalınlıkta yalıtım ve doğru yatırımlarla 3 ila 5 yıl içinde yapılan harcamanın kendini amorti edeceğini, sonrasında kalıcı kazanç getireceğini ifade etmektedir. Bu, sahada da doğrulanan bir durumdur. Elbette her apartman için net hesap yapmak lazım; ısıtma gideriniz, elektrik tüketiminiz ne kadar, bunlar iyi analiz edilmeli. Önemli olan, geri dönsün veya dönmesin, bu yatırımlar yapıldığında binanın değeri de artar, konfor artar. Yani bazen amorti süresine takılmadan, bir anlamda geleceğe yatırım gözüyle de bakmak gerekir. Ama şunu vurgulayalım: Enerji verimliliğine harcanan para, uzun vadede boşa gitmez, ya faturadan geri döner ya da mülk değerine eklenir. Finansal olarak da en makul yatırımlardan biridir, zira örneğin bankaya faizle koymaktansa mantolamaya harcayıp %30 “getiri” almak mümkündür (yakıt masrafından %30 kesinti, bir nevi getiri sayılır).

Dolayısıyla apartmanınızda yapacağınız verimlilik yatırımının geri dönüş süresi ne olursa olsun, genellikle ömrü boyunca size kazandırmaya devam edecek bir yatırımdır. İlk birkaç yıl kendini ödedikten sonra, adeta size kâr yazmaya başlar. Bu da hem aile bütçesi hem ülke ekonomisi hem de çevre için kazanç demektir.

Apartman için enerji verimliliği denetimi (enerji etüdü) nedir ve neden gereklidir?

Enerji verimliliği denetimi, diğer adıyla enerji etüdü, bir apartmanın veya binanın enerji tüketen tüm sistemlerinin profesyonel bir gözle incelenerek verimlilik açısından değerlendirilmesi ve tasarruf fırsatlarının belirlenmesi sürecidir. Bu, adeta binaya yapılan kapsamlı bir “check-up” gibidir. Enerji uzmanları veya mühendisleri tarafından gerçekleştirilir ve sonucunda bir rapor sunulur. Apartmanlar için enerji denetiminin önemi ve içeriği şöyledir:

• Mevcut Durum Analizi: Enerji etüdü kapsamında, apartmanın mevcut enerji tüketim profili ortaya konur. Bunun için enerji faturaları incelenir, ısınma için yıllık doğalgaz/akaryakıt tüketimi, elektrik tüketimi, su tüketimi verileri toplanır. Daha sonra uzmanlar binayı gezerek bina kabuğu (duvar, çatı, pencere izolasyonu), ısıtma sistemi (kazan, kombi, borular, termostatlar), soğutma/klima sistemi, havalandırma durumu, aydınlatma türleri, cihazların tipleri gibi unsurları yerinde incelerler. Gerekirse termal kameralarla duvarlardan ısı kaçağı tespiti, kazan verim ölçümü, elektrik panosundan güç ölçümleri gibi teknik ölçümler de yapılır. Bu sayede apartman nerelerde enerji kaybediyor, nerelerde fazla tüketim var, hepsi tespit edilir. Örneğin, etüt sonucunda “çatıda ısı yalıtımı yok, ciddi ısı kaybı var” veya “asansör motoru çok eski, fazla elektrik çekiyor” gibi bulgular ortaya çıkar.

• Verimlilik Fırsatlarının Belirlenmesi: Denetim ekibi, tespitlerini ve ölçümlerini mühendislik hesaplarıyla birleştirerek enerji tasarrufu fırsatlarını listeler. Her bir önlem için öngörülen tasarruf miktarı ve yapılabilirlik analizi yapılır. Örneğin, “10 cm dış cephe yalıtım ile ısınma enerjisinde %30 tasarruf sağlanabilir”, “eski pompaların yüksek verimlileriyle değiştirilmesiyle elektrik tüketimi yıllık 5.000 kWh azalır” gibi somut veriler sunulur. Ayrıca her önlemin yaklaşık maliyeti ve geri dönüş süresi hesaplanır. Yani raporda “şu kadar harcarsanız, yılda şu kadar tasarruf edip şu yılda amorti edersiniz” bilgisi yer alır. Bu, apartman yönetimi ve sakinlerinin hangi yatırımlara öncelik vereceğini planlamasında çok yardımcı olur.

• Yasal Yükümlülük ve Sertifikasyon: Büyük binalar için (örneğin 20 daire üzeri veya belirli bir enerji tüketimini aşan) yasalar gereği enerji yöneticisi bulundurma ve düzenli enerji etüdü yaptırma zorunluluğu vardır. Apartmanlar bu kapsama genelde girmez (daha çok ticari binalar girer), ancak apartmanlar da gönüllü olarak etüt yaptırabilir. Ayrıca enerji kimlik belgesi sürecinde de bir nevi mini etüt yapılmaktadır. Profesyonel bir enerji denetimi, binanızın enerji kimlik belgesinde görünen eksikleri nasıl gidereceğinizi de gösterir. Örneğin EKB’de C sınıfı çıkan bina, B’ye nasıl çıkar; etüt bunu da söyleyebilir.

• Neden Gerekli?: Enerji denetimi yapılmadan, apartman sakinleri nereden ne kadar enerji kaybı olduğunu çoğu zaman tam bilemez. “Faturalar yüksek, acaba kombiler mi eski, yalıtım mı eksik?” gibi sorular net cevap bulamaz. Etüt bu belirsizliği ortadan kaldırır. Bir uzman gözü objektif olarak size “en çok şu sebeple enerji harcıyorsunuz, şu önlemi alırsanız %X tasarruf edersiniz” der. Böylece kaynaklar doğru yere yönlendirilir, yatırım boşa gitmez. Ayrıca enerji verimliliği denetimi, bazen basit kullanım hatalarını bile ortaya çıkarabilir – örneğin kazan kontrolü yanlış ayarlanmış olabilir, veya ortak alanda bir termostat arızalı kalmış sürekli ısıtma yapıyor olabilir. Bu gibi şeyler etüt sırasında fark edilir ve anında düzeltilerek bile kazanç sağlanabilir.

• Uzmanlık ve Ekipman: Enerji etüdünü, Enerji Verimlilik Danışmanlık (EVD) Şirketleri veya sertifikalı enerji yöneticileri yapar. Bu kişiler konunun uzmanıdır ve ellerinde taşınabilir baca gazı analiz cihazı, termal kamera, lüksmetre (aydınlatma ölçer), datalogger (sıcaklık/nem kaydedici) gibi aletler bulunur. Gözle görülmeyen kaçakları, eksikleri tespit edebilirler. Örneğin bir termal kamera görüntüsü, duvarlarınızın hangi noktadan ısı sızdırdığını renkli olarak gösterir. Bu somut veriler, apartman sakinlerini de ikna etmeye yarar (“bakın duvarlar mosmor çıkmış, yalıtım hiç yok, o yüzden ısınıyor dışarı kaçıyor” gibi).

• Rapor Sonrası Adımlar: Enerji denetimi raporu, genellikle tavsiye edilen önlemlerin bir eylem planını da sunar. Önlemler düşük maliyetliden yükseğe veya öncelik sırasına göre listelenir. Apartman yönetimi bu raporu genel kurulda paylaşarak, sakinlerden yatırımlar için onay ister. Bilimsel verilere dayanan bir rapor, ikna kabiliyeti yüksek olduğundan karar alma sürecini kolaylaştırır. Sonrasında belki aynı danışmanlar projenin uygulanmasında da teknik destek verebilir.

Özetle, enerji verimliliği denetimi apartmanınızın enerji kullanımının röntgenini çeker. Nasıl ki bir araç muayenesinde eksikler belirlenip tamir öneriliyorsa, etütte de binanın enerji anlamında “arıza noktaları” bulunur ve çözüm önerilir. Bu sayede deneme-yanılma yapmadan, bilinçli yatırım yapabilirsiniz. Denetim yaptırmak küçük bir bedel karşılığında (çoğu EVD şirketi makul fiyatlara yapıyor) uzun vadede binlerce liralık tasarrufun kapısını aralar. Ayrıca yapılan yatırımların performansını izlemek için, öncesi ve sonrası tüketimi karşılaştırma imkanı da sunar. Bu yüzden, özellikle eski ve enerji gideri yüksek apartmanlarda, enerji etüdü yaptırmak son derece gereklidir ve faydalıdır – hem cebiniz, hem konforunuz, hem de çevre için.

Apartman için enerji verimliliği danışmanlığı nedir ve nasıl fayda sağlar?

Enerji verimliliği danışmanlığı, bina sahiplerine veya apartman yönetimlerine, enerji tasarrufu sağlama ve verimliliği artırma konusunda profesyonel rehberlik sunan bir hizmettir. Bu hizmeti veren kişiler veya firmalar, genellikle Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı tarafından yetkilendirilmiş Enerji Verimlilik Danışmanlık (EVD) Şirketleri veya sertifikalı enerji yöneticileridir. Bir apartman için enerji verimliliği danışmanlığının kapsamı ve faydaları şöyledir:

• Uzman Analizi ve Öneriler: Danışmanlık sürecinde uzmanlar apartmanı detaylı bir şekilde inceler (bu çoğunlukla bir enerji etüdü ile başlar, bir önceki soruda bahsedildiği gibi). Elde edilen bulgular ışığında, apartman özelinde en uygun çözümleri belirlerler. Bu çözümler teknik olabilir (yalıtım kalınlığı önerisi, kazan kapasitesi seçimi, güneş paneli boyutlandırma gibi) veya davranışsal/operasyonel olabilir (ısıtma sistemini şöyle çalıştırın, şu saatlerde havalandırma yapın gibi). Enerji verimliliği danışmanı, bir anlamda apartman yönetiminin enerji koçu gibidir; mevcut durumu değerlendirir, hedefler koyar ve bu hedeflere ulaşmak için yol haritası çizer.

• Proje Geliştirme ve Yönetimi: Bir apartman büyük bir yatırım yapacaksa (örneğin mantolama veya ısıtma sistemi yenileme), enerji verimliliği danışmanı sürecin teknik detaylarında yardımcı olabilir. Uygun malzeme/cihaz seçimi, tekliflerin değerlendirilmesi, uygulamanın denetlenmesi gibi konularda destek verir. Böylece apartman amatörce hatalar yapmamış olur. Örneğin bir danışman, doğru yalıtım malzemesinin seçilmesine katkı sunarak ileride yaşanabilecek performans sorunlarını engeller. Ya da güneş enerjisi sisteminin doğru kurulması için yük analizleri yapar. Kısaca, danışman proje boyunca teknik danışmanlık yaparak işin doğru yapılmasını sağlar.

• Eğitim ve Farkındalık: İyi bir enerji danışmanı sadece teknik tavsiyeler vermez, aynı zamanda apartman sakinlerine de enerji tasarrufu eğitimi verebilir. Örneğin site toplantısında sunum yaparak herkesin günlük hayatta yapabileceklerini anlatır, soruları cevaplar. Bu sayede apartmanda kolektif bir bilinç oluşur ki, bu da tasarruf için kritik bir unsurdur. Danışman, “ışıklar şöyle kullanılmalı, termostatlar böyle ayarlanmalı, şu cihazların bakımı yapılmalı” gibi pratik bilgiler aktararak davranış değişikliğini teşvik eder.

• Mevzuata Uyum ve Teşviklerden Yararlanma: Enerji verimliliği alanında mevzuat ve teşvikler değişken olabilir. Danışman, apartmanınızı ilgilendiren yasal zorunluluklar veya fırsatlar konusunda sizi bilgilendirir. Örneğin “Şu fon var, başvurursanız mantolama için %30 hibe alabilirsiniz” veya “2025’te gelecek yönetmeliğe göre merkezi sistemde ısı ölçüm cihazı takmak zorunlu olacak, şimdiden hazırlanalım” gibi önemli konuları size iletir. Bu sayede apartmanınız yasal gereklilikleri kaçırmaz ve maddi avantajları değerlendirebilir.

• Sürekli İzleme ve İyileştirme: Bazı danışmanlık hizmetleri, tek seferlik etüdün ötesinde, devamlılığı olan hizmetlerdir. Örneğin bir EVD şirketiyle anlaşıp 1 yıllık izleme anlaşması yapılabilir. Danışman, her ay tüketimleri izler, hedeflerle karşılaştırır ve rapor sunar. Eğer beklenen tasarruf sağlanamıyorsa nedenini analiz eder. Bu sürekli geri bildirim, enerji verimliliği çalışmalarının sürdürülebilir olmasını sağlar. Özellikle büyük siteler bu tür hizmetlerden yararlanır; ancak bir apartman da belki basit bir takip sistemi ile (düzenli fatura analizi gibi) danışmandan destek alabilir.

• Tarafsız ve Tecrübeli Bakış Açısı: Danışmanlar bir ürün satmazlar (en azından EVD şirketleri bağımsız olmalıdır), dolayısıyla apartman için en uygun ve mali-etkin çözümleri önerirler. Kendi deneyim havuzlarından benzer projelerde neyin işe yarayıp yaramadığını bilirler. Bu sayede apartman yönetimi, kulaktan dolma bilgiler yerine bilimsel ve tecrübeye dayalı öneriler almış olur. Örneğin bazı apartmanlar yanlış bilgilendirmeyle yetersiz kalınlıkta mantolama yapıp sonra istediği verimi alamayabilir; danışman ise “minimum şu kalınlık olmalı” diye net bir tavsiye verecektir.

• Maliyet ve Faydaların Optimize Edilmesi: Enerji danışmanı, apartmanınız için bir enerji eylem planı hazırlarken, yapılabilecek önlemleri önem ve geri dönüş sırasına koyar. Bu sayede kısıtlı bütçeyle maksimum fayda sağlanır. Örneğin ilk yıl düşük maliyetli ve kısa sürede dönen işleri (LED, sensör, basit yalıtım onarımları gibi) yaptırmayı, sonra kazan yenileme, en son güneş enerjisi gibi uzun vadeli işleri planlayabilir. Bu planlamayla hem ekonomik yük zamana yayılır, hem de erken yapılan tasarruflarla sonraki yatırımlar finanse edilebilir.

Sonuç olarak, enerji verimliliği danışmanlığı apartmanınıza özel bir rehberlik sağlar ve enerji tasarrufu hedeflerinize ulaşmanızı kolaylaştırır. Bu hizmet sayesinde neyi, nasıl, ne zaman yapmanız gerektiğini bilir, yatırım kararlarınızı bilinçli verirsiniz. Türkiye’de EVD şirketleri özellikle sanayi ve büyük binalarda faaliyet göstermekteyse de, konutlar da bu hizmetlerden yararlanabilir. Apartman ölçeğinde belki bir tam zamanlı enerji yöneticisi lüks kaçabilir ama periyodik danışmanlık almak mümkündür. Nihai fayda: Faturalarınız düşer, binanızın konforu ve değeri artar, işler doğru yapılır. Ayrıca danışmanlık ücreti de genelde tasarrufla fazlasıyla karşılanır. Bu nedenle, imkan dahilinde apartmanınız için bir enerji verimliliği danışmanından destek almak, uzun vadede hem maddi hem teknik açıdan akıllıca bir yatırımdır.

Apartman için enerji verimliliği konusunda apartman yönetiminin rolü nedir?

Apartman yönetimi, enerji verimliliği çalışmalarının başarısında kritik bir rol oynar. Zira projelerin hayata geçirilmesi, ortak karar alınması, uygulamaların denetlenmesi gibi süreçlerin merkezinde apartman yöneticisi (veya yönetim kurulu) bulunur. Apartman yönetiminin bu konudaki başlıca sorumluluk ve rolleri şunlardır:

• Bilgilendirme ve İkna: İlk adım, apartman sakinlerinin enerji verimliliği konusunda bilinçlendirilmesidir. Apartman yönetimi, sakinlere yüksek faturaların sebeplerini açıklamalı, olası çözümleri anlatmalıdır. Örneğin yıllık yakıt tüketimini ve maliyetini genel kurulda sunarak, “bunu şu önlemlerle %30 azaltabiliriz” şeklinde bilgilendirme yapabilir. Enerji etüdü raporları veya uzman görüşlerini sakinlerle paylaşmak, alınacak önlemlerin gerekliliğini ikna edici şekilde ortaya koyar. Yönetim bu noktada bir liderlik göstererek, enerji verimliliği hedeflerini apartmanın gündemine taşımalıdır. Ayrıca, yönetim panosunda veya iletişim gruplarında basit tasarruf ipuçları paylaşmak (örneğin “merdiven boşluğu penceresini kışın kapalı tutalım, ısı kaybını önleyelim” gibi) farkındalığı artırır.

• Karar Alma ve Planlama: Enerji verimliliği ile ilgili yatırımlar genellikle ortak karar (kat malikleri kurulu kararı) gerektirir. Apartman yönetimi, bu kararların alınması sürecini organize eder. Örneğin olağan/olağanüstü toplantı gündemine mantolama, kazan yenileme gibi konuları ekler, maliyet-fayda analizleriyle birlikte sunar. Yeterli çoğunluğun sağlanması ve onay alınması için sakinlerin sorularını cevaplar. Oylamalarda doğru bilgilendirme sayesinde çoğunluğun rızasını almaya çalışır. Karar çıktıktan sonra da uygulama planını yapar: Hangi yıl ne yapılacak, bütçe nasıl ayarlanacak, aidat artışı gerekecek mi vs. Uzun vadeli bir enerji tasarrufu planı oluşturmak yönetimin görevidir – örneğin “Önümüzdeki 3 yıl içinde sırasıyla aydınlatma, yalıtım ve güneş enerjisi projelerini gerçekleştireceğiz” gibi.

• Uygulama ve Yönlendirme: Onaylanan projelerin hayata geçirilmesinde yönetim aktif rol alır. Teklif toplama, uygun firmayı seçme, sözleşme yapma işlerini yürütür. Bu aşamada teknik konularda enerji danışmanlarından veya uzman sakinlerden destek alabilir ancak nihai sorumluluk yönetime aittir. Örneğin mantolama yaptırılacaksa, yönetim firma araştırır, referansları kontrol eder, teknik şartname hazırlayıp ihale açabilir. Uygulama sırasında denetim yapar: İşin sözleşmeye uygun ilerlemesini, malzeme kalitesini, işi yapan personelin kurallara uyup uymadığını takip eder. Asansör motoru değişimi gibi teknik bir işte, belki yönetici yanında bir elektrik mühendisi tanıdık getirebilir – bunları ayarlamak da onun görevidir. Kısaca, proje yönetimi fonksiyonunu üstlenir.

• Finansal Yönetim: Enerji verimliliği çalışmaları için gereken finansmanı sağlamak da yönetimin sorumluluğudur. Eğer büyük bir harcama ise, örneğin bankadan kredi almak gerekiyorsa yönetim bu süreci yürütür (kat malikleri kararıyla krediye imza atmak, taksitleri planlamak vs.). Aidatlarda düzenleme yaparak fon yaratabilir. Örneğin mantolama öncesi 1-2 yıl boyunca her daireden ekstra para toplanmasını kararlaştırıp bunu uygular. Harcamaların şeffaf kayıtlarını tutar ve sakinlere hesap verir. Aynı zamanda varsa devlet teşviklerine başvuru evraklarını hazırlar, takip eder. Örneğin yönetici, EKB’si A olan binalar için belediyenin emlak vergisi indirimi varsa onu kovalar, apartmanı kaydettirir. Bu gibi finansal avantajları kovalamak yönetimin kârine olsa da, sonunda tüm apartmana yarar.

• Denetim ve Sürdürme: Yapılan enerji verimliliği uygulamalarının devamlılığını sağlamak da önemlidir. Yönetim, yeni takılan ekipmanların bakımını zamanında yaptırarak verim kaybını önlemelidir. Örneğin LED’ler uzun ömürlüdür ama sensörler bozulabilir, değiştirtir. Yalıtım yapıldıysa, dış cephede zamanla oluşan çatlakları izler ve tamir ettirir ki performans düşmesin. Kazan ayarlarını mevsim geçişlerinde kontrol ettirir. Enerji tüketim kayıtlarını her yıl gözden geçirir; örneğin, “geçen kış doğalgaz tüketimimiz %25 düşmüş, bu kış tekrar arttı, neden?” diye sorgular (belki sakinler pencere açıp ısınıyor, fark eder ve uyarır). Yani verimlilik bilincinin devamını sağlar. Gerekirse, tasarruf hedefleri tutmazsa yeni önlemler gündeme getirir.

• Örnek Olma ve Katılım: Apartman yönetimi, kendi ofisi veya işleyişinde de tasarruflu olmaya dikkat etmelidir. Örneğin yönetici akşam ofisten çıkarken apartman kazan dairesi ışığını kapatmayı bile unutmazsa, bu bir örnek teşkil eder. Veya yönetim kendi bastığı duyuruları kağıt tasarruflu, çift taraflı kullanırsa ufak da olsa mesaj verir. Yönetimin pozitif yaklaşımı, sakinleri de motive eder. Ayrıca yönetim, komşu apartmanlarla bilgi paylaşımı yapabilir. “Biz şu sistemi kurduk, siz de düşünün” diyerek mahallede bir dalga etkisi yaratabilir. Böylece toplumsal bir katkı da sunmuş olur.

Özetle, apartman yönetimi enerji verimliliği çalışmalarının organizatörü, yürütücüsü ve denetleyicisidir. Sakinlerin bireysel çabalarını bir araya getirip ortak hareket sağlayan, yatırımları planlayıp uygulayan kademedir. Eğer yönetim bu konuya önem vermezse, çoğu tasarruf girişimi bireysel düzeyde kalır ve istenen etkiyi yaratmaz. Ama yönetim aktif olursa – ki pek çok örnekte yönetici değişikliğiyle binaların çehresi değişmiştir – apartman genelinde ciddi iyileşmeler sağlanabilir. Sonuçta daha az ortak gider, daha mutlu sakinler, daha çevreci bir bina ortaya çıkar. Bu nedenle, apartman yöneticilerinin enerji verimliliğini öncelikli gündem maddesi yapmaları ve liderlik göstermeleri büyük fark yaratacaktır.

Apartman için enerji verimliliği, eski binalarda nasıl iyileştirilebilir?

Eski binalar, inşa edildikleri dönemin kısıtlı teknoloji ve standartları nedeniyle genellikle enerji verimliliği açısından zayıftır. Bu binalarda yalıtım eksik veya hiç yoktur, pencereler tek cam olabilir, ısıtma sistemleri eski tip ve kontrolsüzdür. Ancak doğru önlemlerle eski apartmanların enerji performansı belirgin ölçüde iyileştirilebilir. İşte eski binalarda sıkça karşılaşılan sorunlar ve iyileştirme yöntemleri:

• Dış Cephe Isı Yalıtımı (Mantolama) Yapmak: Pek çok eski apartmanda duvarların içi boştur ya da sadece 2-3 cm’lik basit strafor bulunur. Bu binalar ısıyı dışarı çok kaçırır. En etkili çözüm, binayı dışarıdan ısı yalıtım levhalarıyla kaplamaktır. 5 cm, 8 cm veya tercihen 10 cm kalınlıkta EPS/XPS veya taşyünü levhalarla mantolama yapıldığında, ısı kayıpları dramatik biçimde düşer. Bu sayede kışın daha az yakıtla ısınmak, yazın daha az enerjiyle serin kalmak mümkün olur. Örneğin İstanbul’da 1970’lerden kalma bir binaya yapılan mantolama, ısıtma tüketimini %30-40 azaltabilir. Mantolama, eski binanın dış görüntüsünü de yeniler, değerini arttırır. Dikkat edilmesi gereken, uygulamanın profesyonelce yapılması ve ısı köprülerinin (balkon kenarı, kolonlar gibi yerler) iyi yalıtılmasıdır.

• Çatı ve Zemin Yalıtımı: Eski apartmanların çatıları genelde sadece su yalıtımı amacıyla yapılmıştır, ısı yalıtımı yoktur. Son katta oturanlar kışın çok üşür, yazın çok sıcaktan şikayet eder. Çatıya yalıtım malzemesi serilmesi veya ters tavan uygulaması büyük fark yaratır. Örneğin 10 cm camyünü veya strafor ile çatı yalıtılırsa, son kat daireler %20 daha az enerji harcar. Benzer şekilde, apartmanın bodrum tavanına (zemin katta oturanların tabanına) strafor yapıştırmak, alttan soğuğu keser. Bu, yakıt tüketimine küçük de olsa katkı yapar ve zemin kat konforunu arttırır. Bu tip işler, mantolamaya göre çok daha düşük maliyetlidir ve eski binalarda hemen yapılabilir.

• Pencere ve Kapıların Yenilenmesi: Eski binalarda tek camlı, ahşap çerçeveli pencereler veya ilk nesil PVC’ler yaygındır. Buralardan ciddi ısı transferi olur, ayrıca hava sızdırırlar. Isı yalıtım camlı (çift cam veya üç camlı) ve iyi contalanmış PVC/ahşap pencerelerle değişim, enerji verimliliğinde bir diğer kritik adımdır. Yaklaşık olarak, tek camlı pencereden ısı kaybı, çift camlıya göre iki kat fazladır. Pencere değişimiyle dış gürültü de azalır, iç mekan konforu artar. Ayrıca merdiven boşluğu ve giriş kapıları da unutulmamalı: Apartman giriş kapısı otomatik kapanır yaylı menteşe takılarak sürekli kapalı tutulmalı, gerekiyorsa çift kapı (rüzgarlık) yapılmalı. Merdiven pencerelerine de basit contalar veya otomatik kapatıcılı menteşeler takılarak rüzgar akımı kesilmelidir.

• Isıtma Sistemi Modernizasyonu: Eski apartmanlar genelde ya merkezi kömür kazanlı veya bireysel bacalı soba/kombi sistemlidir. Merkezi sistem varsa, eski kazanı doğalgazlı ve yoğuşmalı yeni kazanla değiştirmek, otomatik kontrol eklemek (zaman saati, dış hava sensörü, termostatik radyatör vanaları) büyük tasarruf getirir. Örneğin, 25 yıllık bir kazanı değiştirmek, verimi %70’lerden %95’lere çıkarabilir, bu da yakıt faturasında %20+ azalma demektir. Eğer bina bireysel ısıtmadaysa, eski bacalı sobalar/kombiler kullanılmamalı, hepsi yoğuşmalı kombi olmalı. Bacalı soba kullanan eski binalarda merkezi sisteme dönüş de (merkezi kazan kurup dairelere pay ölçer takarak) düşünülebilir; merkezi sistem, binanın izolasyonu yapıldıktan sonra iyi kontrol edilirse bireysellere göre daha verimli olabilir.

• Isı Pay Ölçer ve Termostatik Vana: Eski merkezi kaloriferli binalarda, ısı pay ölçer takılması ve her radyatöre termostatik vana konulması, daireler arası adaleti sağlar ve tasarrufu teşvik eder. Yine 2010’larda çıkarılan yönetmelikle aslında bu bir zorunluluktur, fakat eski binalarda tam uygulanamayabiliyor. Termostatik vanalar oda sıcaklığını sabit tutarak fazla ısıtmayı önler, bu da yakıttan tasarruf ettirir.

• Havalandırma ve Kaçakların Önlenmesi: Eski binalarda izolasyon yapıldıktan sonra dikkat edilmesi gereken bir husus, kontrollü havalandırmadır. Eskiden o kadar çok hava sızıntısı olur ki, temiz hava bir şekilde girerdi, şimdi her yeri kapattıkça taze hava da giremez olur. Bu nedenle, düzenli havalandırma alışkanlığı olmalı (günde belli kısa süre pencere açmak). Alternatif olarak, apartman merdiven boşluğuna küçük bir havalandırma fanı konulup günde belirli saatlerde çalıştırılabilir; bu fan taze hava alırken, ısı geri kazanımlı modeller seçilirse enerji kaybı da minimize edilir. Mutfak ve banyo havalandırma menfezleri açık olmalı ve engellenmemelidir (güvenlik için de önemli). Yani, enerji verimliliği sağlarken iç hava kalitesini korumayı ihmal etmemek lazım.

• Aydınlatma ve Ortak Tesisat İyileştirmeleri: Eski binalarda elektrik tesisatı da verimsiz kullanılabilir. Koridorlarda 7/24 yanan akkor ampuller görebiliriz. Bunların LED ampul + hareket sensörü ile değiştirilmesi çok kolay ve ucuz bir adımdır, hemen yapılmalıdır (bunun geri dönüşü aylarla ölçülür). Yine eski asansörler motorları modernize edilebilir (ancak bu pahalı bir kalem, belki mecbur kalınırsa). Hidrofor sistemleri, eğer eski usul ise, değişken devirli pompa takılabilir. Bunlar olmazsa bile en azından basınç ayarı optimize edilebilir. Binada boşta çalışan, gereksiz enerji çeken bir cihaz kalmamasına özen gösterilmelidir.

• Kademeli Yaklaşım: Eski binalarda her şeyi bir anda yapmak bazen maddi olarak imkansız. Bu durumda önceliklendirme yapılmalı. Genelde ilk mantolama+pencere, sonra ısıtma sistemi, sonra diğer detaylar şeklinde gidilir. Bazen bütçe yetmezse tek cepheden başlamak, sonraki sene diğer cepheyi yapmak gibi çözümler de düşünülür (ideal değil ama hiç yoktan iyidir). Önemli olan bir plan dahlinde ilerlemektir. Ayrıca apartman sakinlerinden bazısı “ben dairemi zaten kombi ile ısıtıyorum, mantolama bana ne fayda” diyebilir. Verilerle bunun faydası anlatılmalı: Örneğin kombili de olsa, yalıtımla doğalgaz faturasının düşeceği, konforun artacağı belirtilmeli. İkna yönetimi de eski binada dönüşümün parçasıdır.

Gerçek hayat örneklerinden biliyoruz ki, eski bir binaya doğru yatırımlar yapıldığında enerji tüketimini yarıya yakın azaltmak mümkündür. Örneğin Ankara’da 80’lerde yapılmış bir lojman binası, 2010’larda mantolama+kalorifer dönüşümüyle yıllık doğalgaz tüketimini %45 düşürmüştür; bu tür başarı hikayeleri çoktur. Türkiye’de bina stoku yaşlı olduğu için, asıl tasarruf potansiyeli bu binalardadır. Kentsel dönüşümle yıkılıp yeniden yapmak bir seçenek ama her zaman uygulanamıyor; o halde mevcut yapıyı rehabilite etmek en mantıklısı. Bu nedenle yukarıdaki adımlarla eski binanızı yeni binalara yakın performansa kavuşturabilir, hem cebinizi hem ülke ekonomisini hem de çevreyi koruyabilirsiniz. Önemli olan kararlı adımlar atıp işe başlamaktır, zira birçok eski bina sakinleri “nasıl olsa eski, ne yapsak fayda etmez” şeklinde yanlış bir düşünceyle hiçbir şey yapmıyor. Oysa tam tersine, en küçük iyileştirme bile eski binada büyük fark yaratacaktır.

Apartman için enerji verimliliği, konutların değerini etkiler mi?

Evet, enerji verimliliği yüksek apartmanlar ve daireler, gayrimenkul piyasasında giderek daha fazla değer artışı sağlayan bir unsur haline gelmektedir. Bir konutun enerji performansı, onun kullanım maliyetlerini ve konfor seviyesini etkilediği için, alıcılar ve kiracılar tarafından dikkate alınmaya başlanmıştır. Bu etkinin boyutu bölgeden bölgeye değişebilse de genel trendler şöyledir:

• Düşük Fatura, Yüksek Talep: Enerji verimli apartman dairelerinin en somut avantajı, ısınma ve elektrik giderlerinin düşük olmasıdır. Örneğin iyi yalıtılmış, A sınıfı bir dairenin aylık yakıt masrafı, benzer büyüklükteki yalıtımsız bir dairenin yarısı kadar olabilir. Potansiyel alıcılar veya kiracılar, uzun vadede ödeyecekleri faturaları düşünerek hareket ederler. Özellikle enerji fiyatlarının yüksek olduğu dönemlerde, “bu evin aidatı/yakıt masrafı az” diye bilinen daireler daha çok tercih edilebilir. Avrupa’da bu durum çok belirgindir; hatta emlak ilanlarında enerji sınıfı belirtilir ve yüksek enerji performansı, evin değerini belirleyen en önemli kriterlerden biri haline gelmiştir. Türkiye’de de günden güne bu bilinç artıyor.

• Enerji Kimlik Belgesi Sınıfı: 2020’den beri alım-satım ve kiralamada EKB gösterme zorunluluğu var. Yani bir evi satın almaya gittiğinizde teorik olarak enerji kimlik belgesini sorabilirsiniz. Uygulamada çok yaygın olmasa da, özellikle bilinçli alıcılar bu belgeye bakmaya başlıyor. C sınıfından iyi (A veya B sınıfı) binalar, hem yasal olarak yeni yönetmeliklere uygun olduklarını gösterir, hem de daha az tüketim vaat eder. Örneğin A sınıfı bir binada olduğunu gördüğünde alıcı, “bu bina kaliteli malzeme ile yapılmış, teknik olarak iyi” izlenimi de edinir. Bu da güven ve kalite algısını yükselttiği için, fiyatına pozitif yansır.

• Piyasa Eğilimi: Türkiye’de henüz enerji verimliliği, fiyatı belirleyen öncelikli faktör olmamakla birlikte (konum, ulaşım, bina yaşı gibi faktörler daha önde geliyor), fark yaratmaya başladığı sektör profesyonelleri tarafından ifade ediliyor. Mesela yeni konut projelerinde “enerji tasarruflu” konseptler pazarlama argümanı olarak kullanılıyor. Gelişmiş ülkelerde yapılan araştırmalar, enerji verimli “yeşil bina” sertifikalı konutların, muadillerine göre %5-10 daha yüksek fiyata satılabildiğini gösteriyor. Türkiye’de de zamanla benzer bir fark oluşması bekleniyor. Halkın enerji faturalarına duyarlılığı arttıkça, bu kaçınılmazdır. Özellikle genç nesil ve çevre bilinci yüksek kesim, ev seçerken bu konulara dikkat ediyor.

• Kiracılar İçin Cazibe: Satış kadar olmasa da kiralama piyasasında da enerji verimliliği etkili. Kiracılar genelde aylık toplam giderlerine bakarlar. Eğer bir dairede kombi faturası çok yüksek geliyorsa, kiracı kaçınabilir. Örneğin eski, yalıtımsız bir daire kışın ısınmak için 4000 TL doğal gaz harcarken, yeni yalıtımlı daire 2000 TL harcıyorsa, kiracı ikinciye daha yüksek kira ödemeye razı olabilir çünkü toplamda yine aynıya geliyor, konforu da artıyor. Avrupa’da ilanlarda enerji sınıfı kötü ise kiracılar ciddi pazarlık ediyor veya tercih etmiyor. Türkiye’de belki henüz bu düzeyde değil ama özellikle büyükşehirlerde “aidatı yüksek site vs. aidatı düşük site” kıyaslarında enerji gideri büyük rol oynuyor.

• Mülk Değerinin Korunması: Uzun vadede düşünüldüğünde, enerji verimli yapılara yönelik yasal gereklilikler sıkılaştıkça, verimsiz binalar demode ve değersiz hale gelebilir. Örneğin yarın bir gün yönetmelik çıkar, derse ki “E sınıfı binalar kiraya verilemez/iskan alamaz” (Avrupa’da bazı ülkelerde yeni binalar için böyle şartlar geliyor), o zaman eski enerji canavarı binaların değeri keskin düşer. Enerji verimliliğine yatırım yapmış bir apartman ise bu riskten azade olur, piyasa değerini korur veya arttırır. Bu açıdan enerji verimliliği iyileştirmelerini, mülkün değerine yapılmış bir yatırım olarak görmek gerek. Nitekim mantolama sonrası dış görünümü güzelleşen, cepheleri yeni boyalı bir apartmanın görsel değeri de artar, bu bile fiyatına olumlu yansır.

• Kullanıcı Memnuniyeti: Enerji verimliliği sadece faturayla değil, konforla da ilgilidir. Yalıtımlı evde oturan biri hem yazın sıcaktan daha az şikayet eder, hem kışın üşümez, duvarları, pencere kenarları küf tutmaz, cereyan olmaz. Bu yaşam kalitesi farkı, kullanıcıların o konutu sevmesini sağlar. Mutlu bir ev sahibi/kiracı, evi daha uzun süre elinde tutmak ister, sık sık satış/kira durumu oluşmaz. Bu da piyasada stabilite ve güven oluşturur. Diyelim bir sitede herkes memnun çünkü masraflar düşük, kimse evini satmak istemiyor; bu durumda orada satılığa çıkan ender evler primli gider, çünkü talep var ama arz az. Örneğin tüketimde çok cimri (pasif ev gibi) bir proje olsa, oradan ev alan satmak istemez; ısıtma derdi yok, süper. Bu biraz dolaylı bir etki ama gerçek.

Türkiye’de yavaş yavaş bazı ilanlarda “enerji kimlik belgesi: B” gibi ibareler görünüyor. Özellikle yeni inşa edilen lüks projelerde bu belirtiliyor ve bir prestij unsuru olarak sunuluyor. Eski binalarda henüz pek vurgulanmasa da, Enerji Kimlik Belgesi’nin dijital ortamda erişilebilir hale gelmesiyle alıcılar da sormaya başlayacak. Sonuç olarak, enerji verimliliği konutların değerini pozitif etkiler demek yanlış olmaz. Şu an için belki % olarak net bir değer artışı koymak zor ama bir alıcıya iki benzer daire sunulduğunda, enerji verimli olanının daha “tercih edilir” olacağı öngörülebilir. Avrupa’da bu artık sorgulanıyor: “Bu evin enerji sınıfı ne? D mi, yok almayayım” diye karar verilebiliyor. Türkiye’de de bilinç arttıkça benzer bir yaklaşım gelişecek. Dolayısıyla, apartmanınızın enerji verimliliğine yaptığınız yatırımlar, cebinize sadece fatura olarak değil, gayrimenkul değer artışı olarak da geri dönebilir. Bu da bizzat kat maliklerinin uzun vadeli çıkarınadır.

Apartman için enerji verimliliği sağlarken düşük maliyetli ve yüksek maliyetli önlemler nelerdir?

Enerji verimliliği konusunda alınabilecek önlemler, uygulama kolaylığı ve maliyet açısından çeşitlilik gösterir. Bazı önlemler düşük maliyetli veya hatta sıfır maliyetli olup hemen uygulanabilirken, bazıları yüksek maliyetli yatırımlar gerektirir ve planlama ister. Aşağıda, apartmanlarda enerji tasarrufu sağlamak için yapılabilecek önlemleri iki kategoriye ayırarak örneklendiriyoruz:

Düşük Maliyetli/Kolay Uygulanabilir Önlemler:

• Aydınlatma Optimizasyonu:
  • Mevcut ampulleri, LED ampullerle değiştirmek, enerji tüketimini anında %50-80 oranında düşürür. LED’ler artık uygun fiyatlıdır ve ömürleri uzundur.

  • Ortak alanlara (merdiven, giriş, otopark) hareket sensörlü ve zamanlayıcılı lambalar takmak. Bu sayede ışıklar sadece ihtiyaç olduğunda yanar, boşa elektrik harcanmaz. Örneğin, sensörsüz bir apartman koridorunda ışıklar 7/24 yanarken, sensör takıldığında günde birkaç saat yanar.

  • Gün ışığı kullanımını artırmak: Gündüzleri elektrikle aydınlatmaya gerek kalmaması için perdeleri, panjurları açık tutmak veya merdiven boşluğu pencerelerini temiz tutmak gibi basit alışkanlıklar.

• Cihazların Kapalı Tutulması ve Stand-by Önleme:
  • Kullanılmayan odalarda veya gündüz vakti gereksiz yanan lambaları kapatmak. Bu, hiçbir maliyeti olmayan bir tasarruf davranışıdır.

  • Ortak kullanımda olmayan saatlerde (örneğin gece yarısından sonra) asansör kabin fanını ve gereksiz havalandırmaları kapatmak. Birçok asansörde fan sürekli döner ve yılda yüzlerce kWh boşa tüketir. Basit bir zaman saati veya manuel kapatma ile bu önlenebilir.

  • Daire içinde prizde takılı kalan adaptör, şarj aleti, stand-by’daki elektronikler her biri az da olsa tüketim yapar. Toplu olarak bakıldığında apartman genelinde önemli rakam olabilir. Herkesin bunları kullanmadığında tamamen kapatması teşvik edilmelidir.

• Basit Yalıtım ve Sızdırmazlık İyileştirmeleri:
  • Kapı ve pencerelerdeki boşlukları fitil/bant ile kapatma: Özellikle eski pencerelerde veya apartman giriş kapısında hava sızıntıları varsa, birkaç liralık sünger/imkan bantlarıyla rahatça önlenebilir. Bu, daire içi konforu arttırıp ısı kaybını azaltır.

  • Apartman giriş kapısına otomatik kapanır hidrolik menteşe takmak: Kapı açık unutulursa ısı kaçar; bu aparat kapının sürekli kapalı kalmasını sağlar. Maliyeti düşüktür.

  • Radyatör arkalarına ısı yansıtıcı folyo koymak: Ucuz bir malzeme olan alüminyum folyo kaplı levhalar, duvara giden ısının bir kısmını odaya geri yansıtır. Özellikle dış duvara temas eden peteklerde faydalıdır.

• Isı Tasarrufu Alışkanlıkları: (Maliyet gerektirmez, sadece dikkat gerekir)
  • Kışın oda termostatını bir-iki derece düşük ayarlamak (22°C yerine 20°C gibi) ciddi yakıt tasarrufu sağlar. Veya gece yatarken sıcaklığı düşürüp sabah yükseltmek.

  • Perdeleri/panjurları akıllıca kullanmak: Güneşli gündüzde perdeleri açıp güneş ısı kazancı sağlamak, gece perdeyi çekip pencere izolasyonunu arttırmak.

  • Kısa ve öz duş almak, ılık su kullanmak: Sıcak su tasarrufu, hem su faturasını hem enerji faturasını azaltır. Bu davranışı tüm sakinler benimserse apartmanın toplam enerji tüketimi hissedilir şekilde düşer.

Yüksek Maliyetli/Büyük Yatırım Gerektiren Önlemler:

• Dış Cephe Isı Yalıtımı (Mantolama):
  Bina cephesine komple uygulanan ısı yalıtım sistemi, belki de en maliyetli fakat en etkili önlemdir. Binanın büyüklüğüne göre on binlerce, hatta yüz binlerce TL’lik bir yatırım gerekebilir. Uygulama için uzman ekip gerekir ve günlerce süren bir inşaat işi gibidir. Ancak sonucunda ısıtma giderlerinde %30-50 tasarruf elde edilir. Geri dönüşü orta vadede gelir ama binanın ömrü boyunca tasarruf sağlar. Bu, apartman genel kurul kararı gerektiren, planlama isteyen bir adımdır.

• Pencere ve Doğrama Değişimi:
  Eski, tek camlı pencerelerin çift camlı ısı yalıtımlı pencerelerle değiştirilmesi de yüksek bütçeli bir iştir. Daire başına maliyet birkaç bin TL’yi bulabilir, tüm bina düşünüldüğünde büyük meblağdır. Ustalar, ölçümler, imalat vs. gerekir. Fakat yalıtımda önemli iyileşme sağlar, konfor artışı da getirir. Bu yatırım da uzun vadeli düşünülür; belki enerji faturası 5-6 yılda amorti eder ama sonrasında sürekli kazandırır. Ayrıca gürültü yalıtımı artar, evin değeri yükselir.

• Isıtma Sistemi Modernizasyonu:
  • Merkezi kazan yenileme veya yakıt dönüşümü: Örneğin kömür kazanından doğalgaza geçiş veya eski verimsiz kazanı yeni yoğuşmalı ile değiştirme, toplu bir yatırımdır. Proje çizimi, ekipman maliyeti, işçilik derken ciddi masraf çıkar. Ancak yakıt faturalarında %20-30 düşüş ve kullanım kolaylığı getirir.

  • Isı Pompası Sistemi: Bazı apartmanlar doğalgaz yerine elektrikli ısı pompası sistemine geçmeyi düşünebilir. Bu ilk yatırımda pahalıdır (cihaz ve yerden ısıtma modifikasyonu vb.), fakat işletmede verimli bir seçenektir. Özellikle güneş enerjisiyle desteklenirse fosil yakıtı sıfırlayabilir. Bu, yüksek teknoloji bir yatırımdır, geri dönüş süresi uzundur ama çevreci ve geleceğe dönük bir çözümdür.

• Güneş Enerjisi Sistemleri:
  • Fotovoltaik (Elektrik) GES: Apartman çatısına 5-10 kW’lık bir güneş paneli sistemi kurmak, invertörler, paneller dahil önemli bir maliyet kalemidir. Ayrıca izin süreçleri, proje onayı gibi bürokrasi de gerekir. Yatırım geri dönüşü tipik olarak 7-10 yıl mertebesindedir. Fakat ondan sonra 15+ yıl bedava elektrik sağlar. Bu ileri seviyede bir yatırımdır, çevreye duyarlı ve uzun vadeli düşünen siteler tarafından yapılmaktadır.

  • Güneş Kollektörleri (Termal): Apartmanın sıcak suyu için çatıya güneş kollektörleri kurulabilir. Bu da binlerce TL’lik bir yatırımdır ama güneşli mevsimde neredeyse bedava sıcak su sağlayabilir. Merkezi sistemli apartmanlar için anlamlıdır. Bu da mühendislik ve tesisat işi gerektirir.

• Asansör ve Diğer Mekanik Yenilemeler:
  Eski asansörlerde eğer motor, kumanda paneli çok eskiyse yenilemek (özellikle birden fazla asansörlü sitelerde) hem enerji hem güvenlik için yatırımdır. Tek seferde büyük maliyet olur (örneğin asansör başı 50-100 bin TL gibi). Enerji tasarrufu belki ikinci planda kalır bu işte ama yenileme sonrası %20-30 tasarruf görülür. Otopark havalandırma sistemi varsa, VAV kontrollü akıllı fanlara geçiş de benzer şekilde pahalı olabilir ama tasarruf getirir.

• Bina Otomasyon ve Yönetim Sistemleri:
  Büyük sitelerde akıllı bina otomasyonu kurulması (aydınlatma, havalandırma, pompa, bahçe sulama vs. her şeyi merkezi yazılımla kontrol etmek) bir yatırımdır. Küçük apartman için lüks kaçabilir ama büyük sitede maliyeti yüksek olsa da (sistem yazılım+donanım), operasyon giderlerini düşürür. Mesela sensör ağı kurup her şeyi optimize etmek pahalı olabilir ama sonrası verimli bir işletme sunar.

Özetlemek gerekirse, apartman için enerji verimliliği sağlama yolunda: Önce düşük maliyetli “meyveleri toplamak”, sonra imkan oldukça yüksek maliyetli yatırımlara yönelmek en doğru stratejidir. Düşük maliyetli önlemler (ışık kapama, LED, bant çekme vs.) hemen şimdi herkes tarafından uygulanabilir, bunları yapmamak için bir sebep yok. Bu önlemler psikolojik olarak da hemen tasarruf getirdiği için motivasyon sağlar. Ardından, ortak karar almayı gerektiren mantolama, pencere değişimi gibi daha büyük işler devreye alınabilir. Bunlar için belki finansman planlanır, birkaç yıl içinde yapılır. En nihayetinde, tüm önlemler kombinasyonu binayı en verimli hale getirir. Yüksek maliyetli önlemler yatırımı gerektirir ama binanın ömrü boyunca kendini öder ve apartmana değer katar; düşük maliyetliler ise anında etki yapıp uygulanabilir. İki grubu birlikte ele alarak kapsamlı bir verimlilik programı oluşturmak en etkilisidir.

Apartman için enerji verimliliği ile enerji tasarrufu arasındaki fark nedir?

Enerji verimliliği ve enerji tasarrufu terimleri günlük dilde sık sık birbirinin yerine kullanılsa da, aslında anlam açısından nüanslı bir fark vardır. Temel olarak:

• Enerji tasarrufu (energy saving), genel anlamda daha az enerji kullanmak demektir, bu bazen kısıtlama veya fedakarlık yoluyla olabilir. Yani bir ihtiyacımızdan kısarak, konforumuzdan ödün vererek enerji tüketimini azaltmaktır.

• Enerji verimliliği (energy efficiency) ise, aynı işi veya konfor seviyesini koruyarak daha az enerji harcamak anlamına gelir. Yani verimlilik, akıllı teknolojiler, yalıtım veya sistem iyileştirmeleri sayesinde konfordan ödün vermeden tüketimi düşürmeyi ifade eder.

Bu farkı birkaç örnek üzerinden açıklayalım:

• Kışın evin sıcaklığını 24°C yerine 20°C’ye düşürüp biraz daha kalın giyinmek, enerji tasarrufudur; çünkü konforumuzda bir miktar azalmaya razı olup daha az yakıt yakıyoruz. Buna “ısıdan tasarruf etmek” diyebiliriz ancak bir konfor fedakarlığı vardır.

• Öte yandan, evi 24°C’de tutmaya devam edip duvarları yalıtarak ve pencereleri değiştirerek daha az yakıt yakıyorsak, bu enerji verimliliğidir; konfor aynı (24°C sıcak ev), fakat yalıtım sayesinde ısı kaybı azaldığından daha az enerjiyle bunu sağlıyoruz. Burada bir konfor kaybı yok, teknoloji ve yalıtım devrede.

Başka bir örnek: Aydınlatma için tasarruf yapmak, lambaları kapatmak veya daha az sayıda lamba kullanmakla olabilir (bir odada loş ışıkla idare etmek tasarruftur, ama aydınlık azalmıştır). Enerji verimliliği ise aydınlığı azaltmadan, mesela akkor yerine LED kullanıp aynı ışığı daha az elektrikle elde etmektir.

Dolayısıyla, enerji tasarrufu genelde kullanıcı alışkanlıkları ve tüketim davranışlarıyla ilgilidir; enerji verimliliği ise ekipman ve sistem performansıyla ilgilidir. Tasarruf bazen “kendini kısıtlama” olarak anlaşılabildiği için, insanlar bunu yapmaya çok istekli olmayabilir. Oysa verimlilik, konforu düşürmeden kazanım sağladığı için daha sürdürülebilir bir yaklaşım sunar.

Örneğin, bir aile kışın faturayı azaltmak için evde hep kaloriferleri kapatıp battaniyeye sarılırsa, bu tasarruftur ama konfor düşmüş, belki sağlık riski bile olmuştur; bu sürekli yapılabilir bir şey değildir. Ancak aynı aile evi iyi yalıtarak ve termostatik vana takarak, ev sıcacıkken faturayı azaltırsa, bu verimliliktir ve yaşam kalitesi korunur.

Sonuç olarak, her enerji verimliliği adımı zaten enerji tasarrufu ile sonuçlanır, fakat her enerji tasarrufu uygulaması verimli olduğu anlamına gelmez. İstenen, verimliliğe odaklanarak tasarruf etmektir – yani akıllı yöntemlerle israfı yok etmek.

Bunu bir teknik açıdan da ifade edersek: Enerji verimliliği “daha az enerjiyle aynı çıktıyı elde etme”nin ölçüsüdür; tasarruf ise “çıktıyı kısarak enerji girdiğini azaltma”dır.

Tabii ki, günlük hayatta ikisi iç içe geçer: Örneğin gereksiz yanan lambayı kapatmak aslında verimlilik mi tasarruf mu? Aslında israfı önlemek bir verimlilik artışıdır. Ama bir miktar daha az aydınlanmaya razı olmak da var işin ucunda, o tasarruf tarafı. Bu nedenle çoğu zaman dilimize “enerji tasarrufu” yerleşmiş ve her şeyi kapsıyor gibi kullanırız.

Önemli olan, enerji verimliliğinin tasarrufu konfor düşüşü olmadan sağlamayı hedeflemesidir. Günümüz teknolojileriyle bu büyük oranda mümkün: Yalıtım, yüksek verimli cihazlar, otomasyon sistemleri sayesinde aynı konforu daha az enerjiyle elde edebiliyoruz. Böylece kullanıcı belki tasarruf yaptığının farkına bile varmadan faturasını düşürüyor.

Enerji verimliliği kavramının altını çizerken şu motto sık sık kullanılır: “Aynı konfor, daha az enerji”. Enerji tasarrufu dendiğinde ise bazen yanlış anlaşılma ile “daha az konfor, daha az enerji” algısı oluşabiliyor. Aslında ideal olan, her ikisini de birlikte yürütmek: Önce verimli teknolojileri kullanarak israfı bitirmek, sonra gerekirse kullanıcı alışkanlıklarıyla, çok rahatsızlık vermeyen ufak fedakarlıklarla ekstra tasarruf sağlamak.

Neticede, apartman sakinlerine de bunu anlatmak önemlidir. Örneğin “tasarruf yapalım, kışın az ısınalım” demek yerine “verimlilik arttıralım, ısı kaybını önleyelim, boşa yanan ışıkları kapatalım” demek daha pozitif karşılanır. Biri kısıtlama çağrıştırırken, diğeri akılcı kullanım ve kalite artışı çağrıştırır.

Özetle, enerji verimliliği, enerjiyi akıllı kullanarak tasarruf etmektir, oysa enerji tasarrufu çoğu zaman enerjiyi daha az kullanmak için bir miktar fedakarlık etmektir. Modern yaklaşımlar, önce verimliliği maksimize edip tasarrufu zahmetsizce sağlamayı, sonra gerekiyorsa bilinçli kullanım alışkanlıklarıyla desteklemeyi önerir. Bu ayrımın anlaşılması, enerji projelerinde doğru mesajların verilmesi açısından da önemlidir.

Apartman için enerji verimliliği kapsamında güneş enerjisiyle üretilen elektriğin şebekeye satılması mümkün müdür?

Evet, apartmanların çatı veya cephelerine kurulan güneş panelleriyle (fotovoltaik sistemlerle) üretilen elektriğin şebekeye verilmesi ve karşılığında bedel ya da kredi alınması mümkündür. Türkiye’de Lisanssız Elektrik Üretim Yönetmeliği kapsamında konutlar için bu tür çatı güneş enerjisi sistemlerine izin verilmiştir. Özellikle 2018’de yapılan düzenleme ve 2022’de kapasite artışı ile birlikte, mesken abonelerinin güneşten elektrik üretip ihtiyaç fazlasını şebekeye verme süreçleri oldukça kolaylaştırılmıştır. Konuyu daha net şöyle açıklayalım:

• Kurulabilecek Güneş Enerjisi Sistemi: Meskenler (apartman veya müstakil fark etmez) şebekeye bağlı (on-grid) güneş enerjisi sistemi kurabilirler. Lisanssız üretim sınırı önceden 10 kW idi, 2022’de bu sınır 25 kW’a yükseltildi. Yani bir apartman, bağlantı gücü kadar (kendi sözleşme gücünü aşmamak şartıyla) en fazla 25 kW’lık güneş paneli kurulumunu dağıtım şirketine başvurarak gerçekleştirebilir. Bu sistem çift yönlü sayaç ile şebekeye bağlanır.

• Mahsuplaşma (Net Metering) Mekanizması: Üretilen elektrik, öncelikle apartmanın ortak sayaç tüketimine gider (veya bireysel daireler kendi sistemini kurduysa kendi tüketimine). Eğer üretilen enerji tüketimi aşıyorsa, fazla enerji şebekeye verilir ve sayaç geriye doğru işler gibi kaydedilir. Ay sonunda dağıtım şirketi, çekilen elektrik ile verilen elektriği mahsuplaşır. Bu şu anlama geliyor:
  Örneğin ay boyunca apartmanın ortak alanı 500 kWh çekmiş, güneş panelleri 600 kWh üretmiş olsun. Bu durumda fazladan 100 kWh şebekeye gitmiş demektir. Mevzuata göre konutlarda ancak tüketiminiz kadarı satışa konu olabilir. Yani, en fazla 500 kWh’ı mahsuplaşırsınız, kalan 100 kWh için ödeme alamazsınız (2023 itibarıyla uygulama bu şekilde, yönetmelik “tükettiğin kadar satabilirsin” diyor). Fakat fiili durumda, dağıtım şirketi bunu sıfırlar, yani faturanız “0” gelir ve fazlası boşa gitmiş olur. Bazı düzenlemelerle bunun değişebileceği konuşuluyor ancak şu an uygulama bu. Yani şebekeye satış, aslında “faturadan düşme” şeklinde oluyor.
  Eğer tam tersi, üretim tüketimden az ise (mesela 400 kWh üretildi, 500 kWh çekildi), o zaman 100 kWh fark için normal tarife üzerinden ödeme yapılır.

• Satış Fiyatı ve Ödeme: Tüketiminizden fazla üretirseniz, fazlalığı satabilirsiniz dedik ama burada bir kısıt var: Yukarıda bahsettiğimiz gibi, mesken aboneleri ürettikleri elektriği ancak kendi tüketimleri kadar satabiliyor. Diyelim bir apartman yılda 10,000 kWh tüketiyor, 12,000 kWh üretti; ancak 10,000’lik kısmı için mahsuplaşır, kalan 2,000 kWh için ödeme alamaz. Bu kuralın amacı, evlerin elektrik santrali gibi çalışıp ticari kazanç elde etmesini sınırlamak. Ödeme kısmına gelirsek, EPDK her yıl “yenilenebilir enerji bedeli” gibi bir tarife belirliyor. Genelde meskenlerin ödedikleri perakende fiyatın biraz altındadır ama KDV, iletim bedeli vs. olmadığından çok düşük de sayılmaz. Yani eğer satış olursa, sisteme verdiğiniz kWh başına o belirlenmiş birim fiyat üzerinden siz para alırsınız. Bu ücret size nakden ödenmek yerine faturanızdan düşülür veya eğer hep fazla veriyorsanız, dağıtım şirketi size ödeme yapar (aylık veya yıllık). Yalnız, mesken aboneleri fazla üretip para almak yerine genelde offsetlemek için kuruyor; çünkü vergi vs muafiyeti kendi tüketiminiz kadarı için var. Ticari satışa girerse, vergi yükümlülükleri doğabilir. Nitekim mevzuatta “tüketimin kadarı vergiden muaf” şeklinde düzenlemeler bulunur.

• Başvuru Süreci: Apartman yönetimi, böyle bir GES (güneş enerji santrali) kurmaya karar verirse öncelikle genel kuruldan onay almalı (ortak alan kullanımı için). Sonra bir güneş enerji firmasıyla anlaşır, proje çizdirir. Dağıtım şirketine (örn. BEDAŞ, AYEDAŞ gibi) lisanssız üretim başvurusu yapılır. Onay alındıktan sonra kurulum yapılır, çift yönlü sayaç takılır. Bu süreçte teknik gereksinimler (inverter onaylı olmalı, panel standartları vs.) ve güvenlik kuralları sağlanmalıdır. Kurulum sonrası dağıtım şirketi sistemi kontrol eder ve devreye alır. Bundan sonra üretilen enerji takip edilir ve faturaya yansır.

• Özet Olarak: Mesken aboneleri için “mahsuplaşma” (net metering) esası vardır. Siz evde/apartmanda ihtiyacınız kadarını üretir ve kullanırsınız, fazlasını şebekeye verirseniz, kullandığınız kadar kısmını satar gibi olursunuz. Hatta 2021 düzenlemesiyle aylık yerine yıllık mahsuplaşma esasına geçildi; bu sayede yazın fazla üretip kışın tüketen bir sistemde yazdaki artı kıştaki eksiyi dengeliyor. Yıllık bazda tüketim ≤ üretim ise fatura sıfırlanıyor; üretim fazla ise fazlası boşa gidiyor (şu an için). Yani “devlete satmak” teknik olarak var ama pratiği fatura düşürme şeklinde oluyor. Bunu belki “serbest piyasaya satmak” demek daha doğru, zira resmi ifadede “devlete satış değil, EPDK fiyatlarıyla piyasaya satış” deniyor.

Evinizde ürettiğiniz elektriği “devlete satmak” şeklinde bilinse de, aslında EPDK’nın belirlediği fiyatlarla dağıtım şirketine verip karşılığını alma şeklindedir. Ve konutlarda satılabilecek miktar da en fazla tüketiminiz kadardır.

Peki apartmanlar bunu yapıyor mu? Evet, Türkiye’de kimi apartmanların ortak alan elektriğini sıfırlamak için güneş paneli kurdukları görülüyor. Özellikle yazın asansör, bahçe sulama vs. masrafları panellerle karşılanıyor, kışın belki yetmiyor ama yıllık ortalamada ciddi tasarruf oluyor. Bazı lüks siteler 25 kW üst sınırını site bazında bloklara dağıtarak daha büyük sistemler kurma yoluna da gidiyor.

Son olarak, 2022’de limit 25 kW’a çıktığı için, örneğin 30 daireli bir apartman, yaklaşık yıllık 40-50 bin kWh tüketime sahip olsun, 25 kW sistem İstanbul’da yılda ~32 bin kWh üretebilir, bununla büyük kısmını karşılar. Fazlasını da offset eder. Şimdilerde EPDK’nın alt limiti 50 kW’a çıkarması da konuşuldu ama henüz karar 25 kW.

Özet: Apartmanınızda güneş panelleriyle elektrik üretirseniz: Önce kendi tüketiminizi düşersiniz, fazla elektriği çift yönlü sayaçla şebekeye verirsiniz ve bu fazla kısım faturanıza kredi olarak yansır. Yıllık tüketiminizden fazla üretim yapmamaya çalışmanız mantıklıdır, çünkü fazlası için ödeme alamazsınız (şu anki mevzuata göre). Ancak ileride belki bu da mümkün olursa, o zaman ufak bir gelir kapısı bile olabilir.

Şu anda bile bazı kişiler, tüketimin çok altına kurup devlete satmak yoluna gidebiliyor ancak meskenler için en azından bürokratik engeller var (ticarethane abone grubuna geçmek gibi).

Sonuçta, güneş enerjisiyle apartman elektriğini üretmek ve ihtiyaç fazlasını şebekeye vermek mümkündür ve yasal zemini vardır. Bu sayede apartmanlar hem kendi giderlerini azaltır hem de ülkenin temiz enerji hedeflerine katkı sağlar. Tek yapılması gereken, prosedürleri takip edip doğru projelendirmeyle sistemi kurmaktır.

Kaynakça

• Resmi Gazete – Binalarda Enerji Performansı Tebliği değişiklik (NSEB %10 yenilenebilir)

• EPDK Lisanssız Üretim Yönetmeliği (Çatı GES yönetmelik esasları) – TEDAŞ dokümanı