Gündüz, Puant, Gece Tüketim Nedir?

Gündüz, puant, gece tüketim nedir?

“Gündüz, puant, gece tüketim” ifadesi, üç zamanlı elektrik tarifesini ifade eder. Bu tarife, bir günün üç farklı zaman dilimine bölünerek her dilimdeki elektrik kullanımına farklı birim fiyat uygulanması anlamına gelir . Standart (tek zamanlı) tarifede ise tüm gün kullanılan elektrik enerjisi tek bir fiyat üzerinden ücretlendirilir. Üç zamanlı tarifeye geçildiğinde elektrik sayacı günün gündüz, puant ve gece olarak tanımlanan dilimlerinde harcanan elektriği ayrı ayrı ölçer. Her dönem için Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) tarafından belirlenen farklı aktif enerji birim fiyatları kullanılır . Bu sayede, elektriğin talep durumuna göre gün içinde pahalı veya ucuz olduğu saatler faturalamada dikkate alınır.

Kısaca, gündüz, puant, gece tüketim bir ev veya işyeri için elektriğin gün içerisindeki üç zaman aralığındaki kullanım miktarlarını ifade eder. Üç zamanlı tarife (çok zamanlı veya puant tarife de denir), bu kullanımın her bir zaman diliminde farklı ücretlendirilmesini sağlayan tarife türüdür . Bu tarifede örneğin gündüz saatlerinde normal birim fiyat uygulanırken, puant saatlerinde en yüksek birim fiyat; gece saatlerinde ise en düşük birim fiyat uygulanır .

Gündüz, puant, gece tüketim terimleri ne anlama geliyor?

Elektrik faturasında veya sayaçta gündüz, puant, gece terimleri, tüketimin belirli saat dilimlerine göre ayrımını gösterir. Gündüz tüketimi, sabah ve öğle saatlerini kapsayan dilimdeki elektrik kullanımını; puant tüketimi, akşam zirve saatlerindeki elektrik kullanımını; gece tüketimi ise gece yarısından sabaha kadar olan elektrik kullanımını ifade eder. Bu terimler, çok zamanlı tarifede her dilim için ayrı hesaplama yapıldığı için faturalarda yer alır . Genellikle:

• Gündüz: Yaklaşık 06:00 – 17:00 arasındaki tüketim (gündüz tarifesi) . Bu saatler, iş ve gündelik yaşamın aktif olduğu, talebin orta düzeyde seyrettiği dönemdir.
• Puant: Yaklaşık 17:00 – 22:00 arasındaki tüketim (puant tarifesi) . “Puant” kelimesi zirve anlamındadır; günün en yoğun elektrik talebi olan, akşam saatlerini kapsar. Bu dönemde tüketilen elektrik en yüksek maliyetle fiyatlandırılır.
• Gece: Yaklaşık 22:00 – 06:00 arasındaki tüketim (gece tarifesi) . Çoğunluğun uyuduğu bu dilimde talep en düşük seviyededir, bu nedenle birim enerji fiyatı diğer zamanlara göre çok daha düşüktür.

Faturanızda bu terimlerin yanında görülen kWh değerleri, ilgili dönemde harcanan elektrik miktarını gösterir . Örneğin, faturada “Gündüz: 100 kWh, Puant: 50 kWh, Gece: 80 kWh” gibi bir bilgi varsa, bu o fatura döneminde bu dilimlerde tükettiğiniz elektrik miktarlarını belirtir. Her bir dilim için bu miktarlar o dilime ait tarife fiyatıyla çarpılarak alt toplamlar hesaplanır (gündüz tüketim bedeli, puant tüketim bedeli, gece tüketim bedeli) ve sonuçta toplam enerji tutarı bulunur .

Gündüz, puant, gece tüketim saatleri nelerdir?

Üç zamanlı tarifede gün içi zaman dilimleri yaz saati uygulamasına göre tanımlanmıştır. Türkiye’de EPDK kararıyla sürekli yaz saati uygulamasına geçildiği için, saat dilimleri yıl boyunca fiilen sabit kalsa da sayacın ayar durumuna göre ufak değişiklik gösterebilir . Genellikle kullanılan saat aralıkları şöyledir:

• Gündüz dönemi: 06:00 – 17:00 saatleri arası (yaz saati ayarındaki sayaçlar için yıl boyu böyledir) .
• Puant dönemi: 17:00 – 22:00 saatleri arası (yoğun talep dönemi) .
• Gece dönemi: 22:00 – 06:00 saatleri arası (talebin en düşük olduğu dönem) .

Bazı sayaçlar eski ayarlara sahipse (sürekli yaz saatine güncellenmemiş ise), Ekim ayının son Pazar gününden Mart sonuna kadar gündüz 07:00-18:00, puant 18:00-23:00, gece 23:00-07:00 olarak ölçüm yapar; yaz döneminde ise 06:00-17:00, 17:00-22:00, 22:00-06:00 şeklinde uygulanır . Yeni dijital sayaçların çoğu ise yıl boyu 06-17/17-22/22-06 dilimlerine göre programlanmıştır . Bu saat aralıkları hafta içi ve hafta sonu her gün aynıdır – çok zamanlı tarifede günün hangi günü olduğuna bakılmaksızın bu dilimler geçerlidir.

Özetle, gündüz sabah 6’dan akşam 5’e kadar, puant akşam 5’ten 10’a kadar, gece ise gece 10’dan sabah 6’ya kadar olan süreleri kapsar. Sayaç ve faturalandırma bu saatlere göre elektrik tüketimini ayrı kaydeder.

Gündüz, puant, gece tüketim tarifesi nasıl çalışır?

Üç zamanlı (gündüz, puant, gece) tarifenin çalışma mantığı, günün farklı dilimlerinde tüketilen elektriğin ayrı fiyatlandırılmasıdır. Elektronik sayaç, 24 saati üç bölüme ayırarak her bölümde harcanan elektriği ayrı endekslerde toplar. Fatura dönemi sonunda sayaçtan okunan bu endeks farkları sayesinde, ilgili dönemde gündüz saatlerinde kullanılan elektrik miktarı, puant saatlerinde kullanılan miktar ve gece kullanılan miktar belirlenir . Her bir miktar, o döneme ait birim fiyat ile çarpılarak tutar hesaplanır ve bu üç tutar toplanarak aktif enerji bedeli bulunur. Yani, örneğin:

• Gündüz tüketimi (kWh) × Gündüz tarife fiyatı (TL/kWh) = Gündüz tüketim bedeli
• Puant tüketimi × Puant tarife fiyatı = Puant tüketim bedeli
• Gece tüketimi × Gece tarife fiyatı = Gece tüketim bedeli

Bu üç bedelin toplamı o dönemin aktif enerji tutarını verir . Buna dağıtım bedeli, vergiler ve fonlar da eklendiğinde toplam fatura tutarı ortaya çıkar. Çok zamanlı tarife, teknik olarak akıllı (dijital) sayaçlar sayesinde mümkün olur; çünkü mekanik sayaçlar farklı saat dilimlerindeki tüketimi ayrı kaydedemez. Elektronik sayaçlar ise dahili saat ve bellekleri sayesinde hangi saatte ne kadar elektrik tüketildiğini kaydeder . Bu kayıtlar genellikle sayaç ekranında T1, T2, T3 şeklinde görülebilir. Tarife bitiminde dağıtım şirketi bu endeks verilerini okuyarak her dilim için ayrı faturalandırma yapar.

Bu sistemin sonucu olarak, elektrik maliyeti günün “hangi saatinde” tüketim yapıldığına bağlı hale gelir. Gündüz diliminde normal birim fiyat ödenirken, puant diliminde tüketim daha pahalıya gelir; gece diliminde ise birim fiyat oldukça düşük olduğu için aynı miktar elektrik daha ucuza kullanılır . Çok zamanlı tarife, kullanıcıları elektrik tüketimlerini yoğun saatlerden gece saatlerine kaydırmaya teşvik ederek talep dalgalanmalarını azaltmayı amaçlar .

Gündüz, puant, gece tüketim tarifesi ile tek zamanlı tarife arasındaki farklar nelerdir?

Tek zamanlı ve çok zamanlı (gündüz/puant/gece) tarifeler arasında temel fark, elektrik birim fiyatının gün içinde değişken olup olmamasıdır :

• Ücretlendirme Şekli: Tek zamanlı tarifede günün tüm saatlerinde kullanılan elektrik enerjisi aynı birim fiyattan hesaplanır. Çok zamanlı tarifede ise gün üç ayrı zaman dilimine ayrılır ve her dilimde farklı birim fiyat uygulanır . Örneğin tek zamanlı tarifede 1 kWh elektrik her saatte 1 TL ise, üç zamanlı tarifede 06-17 saatleri 1 TL, 17-22 saatleri 2 TL, 22-06 saatleri 0,75 TL gibi farklı olabilir.
• Sayaç Gereksinimi: Tek zamanlı tarife mekanik veya dijital her tür sayaçla uygulanabilir. Çok zamanlı tarife için akıllı dijital sayaç gereklidir çünkü tüketimi zaman dilimlerine göre kaydetmelidir .
• Hesaplama Kolaylığı: Tek zamanlı tarife daha basittir; fatura hesaplaması kolayca toplam tüketim × birim fiyat şeklinde yapılır. Çok zamanlı tarife daha karmaşıktır; üç farklı birim fiyat olduğundan tüketimin saat dilimlerine göre dağılımını bilmek gerekir . Bu da kullanıcı açısından takibi zorlaştırabilir.
• Fiyat Değişkenliği: Tek zamanlı tarifede kullanıcı, elektrik kullanımını günün hangi saatinde yaparsa yapsın aynı birim fiyatı öder. Çok zamanlı tarifede kullanıcıların ödeyeceği birim fiyat saat dilimine bağlı olarak değişir; gündüz normal, puant yüksek, gece düşüktür  .
• Avantaj ve Riskler: Tek zamanlı tarife, öngörülebilir fatura sağlar (fiyat sabit olduğundan). Çok zamanlı tarife ise, düşük talep saatlerinde ucuz elektrik kullanma fırsatı sunar ancak yoğun saatlerde kullanırsanız tek zamanlıdan daha yüksek fatura gelme riski vardır. Yani üç zamanlı tarife, kullanım alışkanlıklarına bağlı olarak avantaj da dezavantaj da getirebilir (detayları aşağıda ele alınmıştır).
• Tarife Değişikliği: Tek zamanlı tarife, tüm tüketicilere varsayılan olarak sunulur. Çok zamanlıya geçmek isteyen tüketici, tedarikçisine başvuru yapmalıdır. Her iki tarife türü için de aboneler serbestçe seçim yapabilir; akıllı sayacı olanlar isterlerse tek zamanlı kullanmaya da devam edebilirler.

Özetle, tek zamanlı tarife sabit fiyat, basit hesap demektir; çok zamanlı tarife ise değişken fiyat, detaylı hesap demektir. Çok zamanlı tarife, elektrik fiyatlarındaki günün içi dalgalanmaları kullanıcıya yansıtırken tek zamanlı tarife gün içi dalgalanmayı yansıtmaz, bunun yerine (mesken abonelerde) günlük toplam tüketime bağlı kademeli fiyat uygulanabilir .

Gündüz, puant, gece tüketim tarifesine nasıl geçilir?

Çok zamanlı tarifeye geçmek için mevcut elektrik perakende satış şirketinize (görevli tedarikçi veya seçtiğiniz tedarikçi fark etmeksizin) başvurmanız gerekir. Başvuru genellikle yazılı dilekçe ile veya şirketin online işlemler üzerinden yapılabilir . İşlemin adımları şöyledir:

1. Sayaç Uygunluğu: Önce elektrik sayacınızın çok zamanlı ölçüme uygun akıllı sayaç olduğundan emin olun. Dijital elektronik sayaçlar genelde uygundur; eski diskli sayaçlar üç dilimli tarifeyi desteklemez. Sayaç uygunsa, doğrudan başvurabilirsiniz; değilse dağıtım şirketinden sayaç değişikliği talep edilebilir.
2. Tedarikçiye Başvuru: Abonesi olduğunuz elektrik tedarikçisinin müşteri hizmetlerine tarifeyi değiştirmek istediğinizi iletin. Birçok şirket bu talebi fiziksel dilekçe ile şube ofislerinden alırken, bazılarının web sitesinde çevrimiçi tarife değişikliği formu da bulunmaktadır . Örneğin, kendi online müşteri portalı üzerinden birkaç tıklamayla tarife seçimini değiştirmeye izin veren şirketler mevcuttur.
3. Onay ve Dönem: Başvurunuz alındıktan sonra, bir sonraki fatura döneminden itibaren çok zamanlı tarifeniz aktif olur . Geçiş işlemi nedeniyle elektriğiniz kesilmez veya ek bir ücret yansımaz. Tarife değişikliği genellikle bir takvim ayı başında yürürlüğe girer.

Başvuruda abonelik bilgileriniz (tesisat no, abone no gibi) istenecektir. Eğer sayacınız uygun değilse, dağıtım şirketi genellikle ücretsiz veya cüzi bir bedelle sayacı dijital olanla değiştirir. Çok zamanlı tarife uygulaması başladığında, faturanızda ve online hesaplarınızda tüketiminiz üç dönem halinde gösterilmeye başlanacaktır.

Not: Serbest tüketici limitini aşarak tedarikçi değiştiren aboneler de tarifelerini çok zamanlı olarak belirleyebilirler. Tarife değişikliği yaparken, sözleşme şartlarını (varsa taahhüt) kontrol etmeyi unutmayın; ancak görevli tedarikçiyle standart sözleşmelerde tarife geçişi için genelde bir engel yoktur.

Gündüz, puant, gece tüketim tarifesi için akıllı sayaç gerekli mi?

Evet, akıllı (dijital) sayaç gereklidir. Çok zamanlı tarifede günün saatlerine göre ayrı ölçüm yapılması gerektiğinden, bu özelliği desteklemeyen eski tip mekanik sayaçlarla üç zamanlı tarife kullanılamaz. Akıllı sayaçlar dahili saat modülleri sayesinde tüketimi T1, T2, T3 şeklinde zaman dilimlerine göre kaydeder. EPDK’nın ilgili düzenlemeleri kapsamında, dağıtım şirketleri çok zamanlı tarife talep eden abonelerin sayaçlarını bu özelliği destekleyecek şekilde sağlamalıdır.

Günümüzde yeni takılan sayaçların çoğu elektronik çok zamanlı özelliktedir. Eğer hali hazırda dijital sayacınız varsa, büyük ihtimalle üç zamanlı tarife için uygundur. Mekanik sayaca sahip aboneler, tarife değişikliği başvurusu yaptıklarında dağıtım şirketi sayacı değiştirebilir. Bu işlem bölgeye göre değişmekle birlikte genelde ücretsiz yapılır çünkü çok zamanlı ölçüm imkanı sağlamak dağıtım şirketinin sorumluluğundadır.

Akıllı sayacın gerekliliği, faturalandırmanın doğruluğu açısından kritiktir. Eski sayaçlar tek endeks tutup toplam tüketimi gösterir, hangi saatte ne kadar kullanıldığını ayırt edemez. Dijital sayaç ise her tarife dilimine ayrı sayaç gibi çalışarak verileri depolar . Bu nedenle üç zamanlı tarifeye geçmek isteyenlerin akıllı sayaca sahip olması zorunlu bir koşuldur. Başvuru öncesinde, sayacınızın ekranında T1, T2, T3 gibi değerlerin döndüğünü görüyorsanız zaten çok zamanlı ölçüm yapabilen bir sayaç kullanıyorsunuz demektir . Aksi durumda, tarife değişikliği talebiniz sırasında sayacınızın da değiştirilmesini talep edebilirsiniz.

Gündüz, puant, gece tüketim birim fiyatları ne kadar?

2025 yılı itibarıyla mesken aboneleri için ulusal tarife kapsamındaki birim enerji fiyatları (vergiler hariç) yaklaşık olarak aşağıdaki tabloda gösterilmiştir . Bu fiyatlar EPDK tarafından 3 ayda bir belirlenip güncellenmektedir:

Yukarıdaki birim fiyatlar EPDK’nın 1 Ocak 2025 tarihinde başlayan tarifesine göredir . Bu tutarlar yalnızca enerji bedelidir; dağıtım bedeli ve vergiler eklenmeden önceki saf fiyatlardır. Görüldüğü gibi gece birim fiyatı, puant fiyatının neredeyse üçte biri düzeyindedir. Nitekim geçmiş dönemlerde de benzer oranlar söz konusu olmuştur: Örneğin 2022 yılında gece birim fiyatı puant fiyatının yaklaşık %35’i seviyesindeydi .

Önemli Not: Tarife fiyatları sabit değildir; EPDK her çeyrekte elektrik maliyetlerine göre bu tarifeleri günceller. Ayrıca tek zamanlı tarife kullanan mesken abonelerinde 2022’den itibaren geçerli olan kademeli tarife nedeniyle günlük 8 kWh üzeri tüketimler daha yüksek birim fiyata tabidir . Çok zamanlı tarife kullanan aboneler için kademeli uygulama yapılmaz (aşağıda detaylı açıklandı). Dolayısıyla, yüksek elektrik tüketimi olan evler için çok zamanlı tarife, kademeli zamdan kaçınmak açısından da avantajlı olabilir.

Gündüz, puant, gece tüketim tarifesinde en ucuz dönem hangisidir?

Üç zamanlı tarifede en ucuz elektrik kullanım dönemi gece dilimidir. Gece (T3) saatlerinde – kabaca 22:00 ile 06:00 arası – elektrik talebi düşük olduğundan birim enerji fiyatı en düşük seviyede uygulanır . Bu saatlerde çalışan elektrikli cihazlar, gündüz veya puant saatlerine göre çok daha düşük maliyetli elektrik tüketir.

Örneğin, 2025 Ocak tarifesinde gece birim fiyatı 1,97 TL iken puant birim fiyatı 4,62 TL’dir . Yani aynı cihazı 1 kWh çalıştırmak gece diliminde, akşam puant dilimine kıyasla yaklaşık %60 daha ucuza mal olmaktadır. Bu oran dönemsel olarak değişebilse de gece tarifesi her zaman en avantajlı olanıdır. EPDK tarifelerine göre genel olarak: Gece elektriğinin fiyatı, tek zamanlı tarifenin bile oldukça altındadır. Örneğin bir kaynakta üç zamanlı tarifede gece birim fiyatının tek zamanlı tarifeye göre %61 daha ucuz olduğu belirtilmiştir .

Dolayısıyla en düşük ücretli tüketim gece dilimindedir. Gece saatlerinde elektrik kullanımını artırabilen kullanıcılar, toplam faturalarında belirgin tasarruf sağlayabilirler. Gece dilimini, ardından gündüz dilimini (orta seviye fiyat) ve en pahalı olarak puant dilimini düşünebilirsiniz.

Gündüz, puant, gece tüketim tarifesinde en ucuz dönem hangisidir?

Gündüz, puant, gece tüketim tarifesinde puant dönem neden daha pahalıdır?

Puant dönemin pahalı olmasının nedeni, bu saatlerin elektrik talebinin zirve yaptığı dönem olmasıdır. Yaklaşık 17:00-22:00 arasındaki akşam saatlerinde çoğu insan evinde olup elektrikli aletler yoğun şekilde çalıştırılır: Aydınlatmalar, televizyon, elektrikli ocak/fırın, ısıtıcı/klima, diğer ev aletleri hep bu vakitte devrededir . Aynı zamanda sanayi tesislerinden bazıları da üretimi bu saatlere kadar sürdürür. Bu yoğun talebi karşılamak için devreye giren yüksek maliyetli üretim kaynakları (örneğin hızlı tepki veren doğal gaz santralleri) ve şebeke yükü, bu saatlerde elektrik maliyetini artırır. EPDK, tarife belirlerken bu saatlere daha yüksek birim fiyat koyarak oluşan ek maliyeti yansıtır. Sonuç olarak puant dilimindeki birim enerji fiyatı, diğer dilimlere göre en yüksek olur .

Bir başka ifadeyle, elektrik arz-talep dengesi puant saatte zorlanır. Talep zirvede olduğu için üretim kapasitesinin en pahalı kısmı kullanılır ve şebeke yönetimi masrafları yükselir. Bu da fiyata yansır. Nitekim tek zamanlı tarife kullanan bir abonede günün her saati aynı fiyat iken, üç zamanlı tarifede puant saatlerin fiyatı tek zamanlı ortalamasının yaklaşık iki katına kadar çıkabilmektedir .

Tarifelerin bu şekilde düzenlenmesi, tüketicilere “elektriğin en pahalı olduğu saatler” konusunda sinyal vermek içindir. Üç zamanlı tarifede puant saatin pahalı olması, kullanıcılara mümkünse tüketimlerini bu saatlerin dışında yapmaları için ekonomik bir teşvik oluşturur . Bu sayede ulusal elektrik sisteminde talep tepe noktası biraz olsun azaltılabilir ve daha dengeli bir yük dağılımı sağlanabilir.

Gündüz, puant, gece tüketim tarifesinin avantajları ve dezavantajları nelerdir?

Avantajları:

• Düşük Saatlerde Ucuz Elektrik: Çok zamanlı tarifenin en büyük avantajı, gece gibi düşük talep dönemlerinde daha ucuz birim fiyattan elektrik kullanma imkanı vermesidir. Özellikle tüketiminizin önemli bir kısmını geceye kaydırabilirseniz, toplam elektrik maliyetinizi düşürebilirsiniz . Örneğin, elektrikli araç şarjı, elektrikli su ısıtıcılar veya gece çalışan cihazlar bu tarifede çok daha ekonomik olur.
• Talep Dalgalanmasına Uyum: Tarife, şebekedeki talep dalgalanmalarına göre fiyatlandırma yapar. Bu durum, elektrik üretim maliyetlerinin yüksek olduğu saatlerde daha az tüketim yaparak tasarruf etmenizi sağlar. Yani enerjiyi daha ucuz olduğu zamanlarda kullanmaya teşvik eder, bilinçli kullanıcı için fatura avantajı yaratabilir .
• Büyük Tüketiciler İçin Faydalı: Özellikle elektrik tüketimini zamanlayabilen sanayi tesisleri veya gece çalışabilen işletmeler için üç zamanlı tarife avantaj sağlayabilir. Talebin esnek olduğu yerlerde, düşük fiyatlı dönemlerden yararlanarak enerji maliyetlerini düşürmek mümkün olur.
• Kademeli Zamdan Muafiyet: Mesken aboneleri açısından, çok zamanlı tarifeye geçenler kademeli tarifedeki günlük tüketim limitinden (8 kWh) muaf olurlar . Yüksek kullanımda tek zamanlı tarifede uygulanan ikinci kademe zamlarından etkilenmezler, bu da belirli durumlarda avantaj olabilir.

Dezavantajları:

• Yoğun Saatlerde Yüksek Fiyat: Tarifenin olumsuz yanı, özellikle puant saatlerinde birim fiyatın çok yüksek olmasıdır. Eğer kullanıcı elektrik tüketiminin büyük kısmını akşam yoğun saatlerde yaparsa, faturası beklediğinden yüksek gelebilir . Tasarruf etmek isterken yanlış zamanlarda kullanım nedeniyle tek zamanlı tarife ödemesinden daha fazlasını ödeme riski vardır.
• Takip ve Planlama Zorluğu: Üç farklı tarife dilimi olması, kullanıcıdan daha fazla dikkat ve planlama gerektirir. Hangi cihazı hangi saatte çalıştırdığınıza dikkat etmelisiniz. Bu da günlük hayatı planlamada esneklik kaybına yol açabilir. Örneğin çamaşır/bulaşık makinesini geceye bırakmak bir rutin haline gelmelidir. Aksi halde tarife avantajı kaybolur. Birçok kullanıcı için saat takibi yapmak zahmetli bulunabilir .
• Hesaplamaların Karmaşıklığı: Faturanın anlaşılması ve doğruluğunu kontrol etmek üç zamanlı tarifede daha karışık olabilir. Her dilimin endeksini ve fiyatını bilmek gerektiğinden, fatura kontrolü tek zamanlıya göre zordur. Yanlış faturalama olursa tespit etmek tüketici için daha çetrefilli hale gelebilir.
• Kısıtlı Fayda Durumları: Her kullanıcı profili için avantaj sağlamaz. Gece tüketimi çok düşük olan (örneğin çoğunlukla gündüz/puant kullanan) veya yaşam tarzı gereği elektrik kullanımını zamanlayamayan kişiler için tarifede kalmak anlamsız olabilir . Bu durumda üç zamanlı tarife, tüketici davranışını değiştirmediği sürece sadece risk getirir, tasarruf getirmez.

Özetle, üç zamanlı tarifenin avantajı, doğru kullanıldığında faturayı azaltabilmesidir; dezavantajı ise yanlış kullanıldığında faturayı artırabilmesidir. Bu nedenle tarife seçimi bireyin veya işletmenin tüketim alışkanlıklarına göre yapılmalıdır.

Gündüz, puant, gece tüketim tarifesi tasarruf sağlar mı?

Uygun koşullarda evet, tasarruf sağlayabilir. Ancak her kullanıcı için kesin bir tasarruf garantisi yoktur; her şey elektrik kullanım profilinize bağlıdır. Eğer günlük elektrik tüketiminizin önemli bir kısmını gece saatlerine kaydırabilir ve pahalı puant saatlerde minimum tüketim yapabilirseniz üç zamanlı tarife ile elektrik faturanız tek zamanlıya kıyasla düşer . Özellikle gece ucuz tarifeden bolca yararlanan kişiler %10-20 civarında veya daha fazla tasarruf görebilirler.

Buna karşılık, tüketiminiz ağırlıklı olarak akşam puant dilimindeyse – örneğin işten sonra 18:00-22:00 arası cihazlar yoğun çalışıyorsa – üç zamanlı tarifeye geçmek faturanızın artmasına bile yol açabilir . Çünkü bu dilimdeki birim fiyat, tek zamanlı tarifenin birim fiyatından bile yüksek olduğu için o saatlerdeki kullanım tüm kazancınızı götürür. 2022 yılında yapılan bir incelemede, tek zamanlı tarifede ~260 TL gelecek bir faturanın yanlış kullanım sonucu üç zamanlı tarifede ~302 TL’ye çıktığı tespit edilmiştir (yani tasarruf etmek bir yana, %16 kadar daha fazla ödeme riski oluşmuş).

Dolayısıyla üç zamanlı tarifenin tasarruf ettirip ettirmeyeceği, kullanıcının tüketim alışkanlığına bağlıdır. Düzenli olarak gece geç saatlerde çamaşır/bulaşık çalıştıran, elektrikli cihazlarını mümkün mertebe 22:00’den sonra veya sabah erken saatlerde kullanan birisi için tasarruf etmemesi için bir neden yoktur. Hatta EPDK verilerine göre gece tarifesi birim fiyatı tek zamanlı tarifeye kıyasla çok daha düşük olduğundan, doğru kullanımda %8 ila %14 arası tasarruf mümkün olabileceği belirtilmiştir .

Ancak en kritik uyarı: Tasarruf, kullanım davranışlarınızı ayarlayabilirseniz gelir. Eğer üç zamanlı tarifeye geçip hiçbir alışkanlığınızı değiştirmezseniz, örneğin yine akşam saatlerinde yüksek tüketim yapmaya devam ederseniz, bırakın tasarrufu, daha yüksek fatura ödeyebilirsiniz . Bu nedenle çok zamanlı tarife, disiplinli kullanım ile tasarruf sağlar diyebiliriz.

Gündüz, puant, gece tüketim tarifesi kimler için uygundur?

Bu tarife, elektrik tüketim profili belirli bir düzende olan ve kullanımını esnek saatlere kaydırabilen aboneler için uygundur. Şu tip kullanıcılar özellikle çok zamanlı tarifeden fayda görebilir:

• Gece Aktif Kullanan Evler: Gece saatlerinde önemli elektrikli cihaz çalıştıranlar (örneğin elektrikli termosifon/geyser gece boyu çalışan, gece klima ısıtma yapanlar, gece atölyede çalışanlar vb.) bu tarifede avantaj yakalar. Gece tüketimi yüksek evler genellikle üç zamanlı tarifeyi tercih etmektedir . Örneğin, gündüz işte olup gece evde elektrik tüketen kişiler.
• Hafta İçi Gündüz Evde Olmayanlar: Elektriği daha çok gece ve hafta sonu tüketen abonelere üç zamanlı tarife önerilir . Örneğin, hafta içi gündüzleri ev boşsa tüketiminiz otomatik olarak gece/hafta sonuna kayar; bu da avantaj getirir.
• Elektrikle Isınma/EV Şarj Gibi Yüksek Tüketim: Gece çalışan elektrikli ısıtıcılar, elektrikli araç şarj istasyonları gibi büyük tüketim kalemleriniz varsa, gece tarifesi sayesinde ciddi tasarruf edebilirsiniz. Örneğin bir elektrikli otomobili gece tarifesinde şarj etmek, tek zamanlıya göre çok daha ekonomiktir.
• Küçük İşletme veya Atölyeler: Çalışma saatlerini kısmen ayarlayabilen işletmeler (örneğin pastaneler, fırınlar sabaha karşı hamur hazırlayıp fırın çalıştırabilir) düşük tarifeden yararlanabilirler. Ayrıca hafta içi akşamları kapalı olan, tüketimi gündüz ve geceye bölünebilen işyerleri de uygundur.
• Yüksek Tüketimli Serbest Tüketiciler: Aylık tüketimi çok yüksek olup serbest tüketici olabilen kullanıcılar, puant kullanımını kısarak ve gece tüketimini artırarak üç zamanlı tarifeden kar edebilirler. Bu tip kullanıcılar tedarikçi değiştirirken de üç zamanlı tarife seçmeyi düşünebilirler .

Diğer yandan, şu gruplar için üç zamanlı tarife pek uygun sayılmaz:

• Tüketimi Akşam Yoğunlaşanlar: İşten eve gelip 17:00-23:00 arasında elektrik kullanımınız tavan yapıyorsa (televizyon, yemek, aydınlatma, eğlence hep bu aralıkta), bu tarife size göre olmayabilir. Özellikle puant dilimde vazgeçilmez kullanımınız çoksa tek zamanlıda kalmak daha mantıklı .
• Elektrik Kullanımı Az ve Dağınık Olanlar: Günde çok az elektrik harcayan (ör. 5-6 kWh altı) bir ev için veya gün içine dengeli yayılmış çok esnek olmayan tüketim için tarifeler arası fark minimal olabilir. Bu durumda basitlik açısından tek zamanlı tercih edilebilir.

Genel bir kriter vermek gerekirse: Gece tüketiminiz toplamın anlamlı bir kısmını oluşturuyorsa ve puant kullanımı sınırlıysa üç zamanlı tarife size göredir . Aksi halde, standart tarifede kalmak daha güvenlidir.

Gündüz, puant, gece tüketim tarifesi ile kademeli tarife farkı nedir?

Kademeli tarife, tek zamanlı mesken aboneleri için uygulanmaya başlanan ve günlük belirli bir tüketim miktarından sonrası için daha yüksek fiyat öngören yapıdır. 2022 itibarıyla mesken abonelerinde günde 8 kWh üzerindeki tüketimler yüksek kademeli fiyat üzerinden faturalandırılmaktadır . Bu, aylık yaklaşık 240 kWh’yi aşan kısım için zamlı tarife anlamına gelir. Tek zamanlı tarife kullanırken bu kademeli uygulama devrededir: İlk 240 kWh normal fiyat, aşan kısım zamlı fiyatla ücretlenir.

Üç zamanlı tarifede ise kademeli tarife uygulanmaz . Çok zamanlı tarife kullanıcıları için tüketimin hangi dilimde ne kadar olduğuna bakılarak zaten farklı fiyatlar uygulandığından, ayrıca bir kademe sınırı konmaz. EPDK’nin kararına göre kademeli tarife, yalnızca tek zamanlı mesken aboneleri içindir ve çok zamanlı tarife seçen meskenlerde günlük tüketim sınırına bakılmadan, her dilimdeki tüketim o dilimin fiyatıyla hesaplanır .

Bu farkın pratik sonucu şudur: Eğer bir mesken abonesi ayda çok yüksek elektrik harcıyorsa (örneğin 500 kWh ve üstü), tek zamanlı tarifede önemli bir kısmı yüksek kademe fiyatına gireceği için faturası artar. Aynı kişi üç zamanlı tarife kullansa ve tüketiminin çoğunu gündüz ve gece dilimlerinde yapsa, kademeli zamdan etkilenmeden, sadece puantta yüksek ödeme yaparak çıkabilir. Örneğin 300 kWh’lik tüketiminizin dağılımı gece-gündüz ağırlıklı ise üç zamanlıda tek zamanlıya göre daha avantajlı olmanız mümkündür.

Diğer bir fark: Kademeli tarifede tek bir fiyat eşiği vardır (8 kWh/gün), oysa üç zamanlı tarifede üç farklı saat eşiği vardır (06, 17 ve 22 saatleri). Dolayısıyla kademeli tarife, kullanım miktarına odaklanırken çok zamanlı tarife kullanım zamanına odaklanır. İkisi de elektrik faturanızda birim fiyatı etkileyen unsurlar olsa da birbirinden bağımsız uygulanırlar.

Özetle, çok zamanlı vs kademeli: Çok zamanlı tarife seçen bir ev abonesi kademeli fiyatlandırmadan muaf olur ve gün içi saat dilimlerine göre ücret öder. Tek zamanlı tarifede kalan abone ise gün boyu sabit fiyat öder ama ay sonunda tüketimi yüksekse ikinci kademeye girerek ek zamlı öder. Bu nedenle tüketimi yüksek ama geceye kaydırma imkanı olan aboneler, kademeli zamma maruz kalmamak için çok zamanlı tarifeyi düşünebilir.

Gündüz, puant, gece tüketim değerleri elektrik faturasında nasıl gösterilir?

Elektrik faturalarında, eğer çok zamanlı tarife kullanıyorsanız, tüketim bilgileriniz genellikle ayrı satırlar halinde gündüz, puant, gece olarak belirtilir. Faturanın tüketim kalemleri bölümünde “Gündüz”, “Puant”, “Gece” şeklinde sütunlar veya satırlar bulunur ve karşılarında o dönem içinde harcanan kilovat-saat (kWh) miktarları yazar . Örneğin fatura tablosunda:

• Gündüz: 150 kWh
• Puant: 50 kWh
• Gece: 100 kWh

gibi bir gösterim olabilir. Bu durumda fatura hesaplaması, 150 kWh’lik kısmın gündüz birim fiyatıyla, 50 kWh’lik kısmın puant birim fiyatıyla, 100 kWh’lik kısmın ise gece birim fiyatıyla çarpılması yoluyla yapılmıştır. Çoğu faturada bu alt hesaplar da “tüketim bedeli” olarak ayrı satırlarda yer alır (örn: Gündüz Tüketim Bedeli, Puant Tüketim Bedeli, Gece Tüketim Bedeli şeklinde). Ardından dağıtım bedeli, vergiler vb. eklenerek toplam fatura oluşturulur.

Bazı durumlarda, özellikle elektronik sayacınız çok zamanlı olsa bile tek zamanlı tarifedeyseniz, faturada yine de bilgi amaçlı olarak gündüz/puant/gece tüketimleriniz gösterilebilir . Bu, kullanıcıların tüketim alışkanlıklarını görmeleri içindir ancak tek tarife uygulandığında her üç dilim de aynı fiyattan hesaplandığı için o ayrım sadece bilgi değerindedir. Eğer faturanıza baktığınızda bu üçlü ayrımı görüyorsanız, halihazırda çok zamanlı tarifede olmasanız bile sayacınız verileri bu şekilde üretiyor demektir. Bu bilgiler, tarife değişikliği düşünüyorsanız sizin için faydalıdır (hangi dilimde ne kadar tükettiğinizi görebilirsiniz).

Faturada genelde “tüketim miktarı (kWh)” başlığı altında tablo bulunur. Bu tabloda T1, T2, T3 gibi ibareler de yer alabilir. Dağıtım şirketine göre farklı formatlar olsa da yaygın olarak: T1 = Gündüz, T2 = Puant, T3 = Gece tüketimini temsil eder . Hemen yanında bu dilimlerin kWh tüketimleri listelenir. Altında da her bir dilim için uygulanan birim fiyat (örneğin aktif enerji birim fiyatı) ve hesaplanan tutar yer alır. Son olarak bu tutarlar toplanarak aktif enerji bedeli bulunur. Ayrıca faturanın ön yüzünde Abone Grubu veya Tarife kısmında “Mesken Tek Zamanlı” veya “Mesken Üç Zamanlı” gibi bir ibare yazarak hangi tarifede olduğunuz belirtilir; oradan da kontrol edebilirsiniz.

Gündüz, puant, gece tüketim miktarlarına göre tarife seçimi nasıl yapılır?

Elektrik tarifenizi seçerken, mevcut tüketim miktarlarınızın gün içinde nasıl dağıldığını analiz etmek en önemli adımdır. Bu dağılıma göre hangi tarifenin avantajlı olacağını belirleyebilirsiniz. İzlenecek yol şöyle olabilir:

1. Faturadaki Değerlerinizi İnceleyin: Son elektrik faturanızda gündüz, puant, gece tüketim kWh miktarlarınızı bulun (ya da sayaçtan bu değerleri okuyun). Örneğin faturanız son ay için Gündüz 120 kWh, Puant 60 kWh, Gece 20 kWh gösteriyor olsun.
2. Mevcut Tarifenizle Karşılaştırın: Bu tüketimleri mevcut tarifeye ve alternatif tarife fiyatlarına göre hesaplayın. Eğer halihazırda tek zamanlı tarifedeyseniz, üç zamanlı tarifede uygulanan birim fiyatları EPDK tarifelerinden alın. Mesela varsayımsal olarak: Gündüz 0,90 TL/kWh, Puant 1,35 TL/kWh, Gece 0,50 TL/kWh (sadece örnek). Bu durumda üç zamanlı tarifede faturanızı hesaplayın: (120×0,90) + (60×1,35) + (20×0,50) = 108 + 81 + 10 = 199 TL (enerji bedeli) olur. Tek zamanlı tarifede aynı toplam (200 kWh) eğer birim fiyat 0,95 TL ise 200×0,95 = 190 TL olur. Bu örnekte, üç zamanlı tarife daha pahalı çıktı, dolayısıyla bu tüketim profilinde tek zamanlı kalmak mantıklı diyebiliriz.
3. Farklı Senaryoları Düşünün: Kendi kullanımınızı değiştirebilme imkanınız varsa, “Peki tüketimimi geceye kaydırırsam ne olur?” diye tekrar hesap yapın. Örneğin yukarıda gece tüketimini 20’den 60 kWh’a çıkarıp puantı 20 kWh’a düşürebilseydiniz: (120×0,90) + (20×1,35) + (60×0,50) = 108 + 27 + 30 = 165 TL olurdu – bu durumda üç zamanlı avantajlı hale geçiyor. Bu tür senaryoları değerlendirerek hangi tarifenin size uygun olduğunu belirleyebilirsiniz .

Daha pratik bir yöntem: EPDK veya dağıtım şirketlerinin sunduğu tarife hesaplama araçlarını kullanmaktır. Birçok şirketin web sitesinde veya EPDK’nın lisans portalında, faturanızdaki gündüz/puant/gece tüketim miktarlarını girip tek zamanlı ve çok zamanlı fatura tutarınızı kıyaslayabileceğiniz hesaplama modülleri bulunur . Bu araçlar size doğrudan karşılaştırma sunacaktır.

Genel olarak, gündüz ve gece tüketimleriniz yüksek, puant tüketiminiz düşük ise çok zamanlı tarife seçmek mantıklı olacaktır . Tam tersi, puant tüketiminiz toplamın büyük kısmını oluşturuyorsa tek zamanlı tarifede kalmak daha hesaplı olabilir. Ayrıca toplam tüketim düzeyinizi de göz önünde bulundurun: Düşük tüketimli abonelerde tarifeler arası fark çok oynamayabilir, ancak yüksek tüketimde doğru tarife seçimi büyük fark yaratabilir.

Gündüz, puant, gece tüketim tarifesi mi, tek zamanlı tarife mi daha avantajlı?

Bu sorunun tek bir cevabı yoktur; hangi tarifenin avantajlı olduğu bireyin elektrik kullanım alışkanlıklarına bağlıdır. Bazı durumları karşılaştırarak yanıtlayalım:

• Yoğun tüketim saatleri akşam olan biri için: Bu kişi genellikle 17:00-23:00 arası televizyon, yemek, klima vs. çok kullanıyorsa, bu saatler üç zamanlı tarifede en pahalı dilim olduğundan tek zamanlı tarife daha avantajlı olur. Örneğin, en fazla elektriği puant zaman aralığında harcıyorsanız veya bu saatlerdeki kullanım vazgeçilmeziniz ise tek zamanlı tarifede kalmanızda fayda var . Çok zamanlıya geçip tasarruf edebilmek için 17:00-22:00 arasındaki tüketiminizi ciddi oranda azaltabilmelisiniz.
• Elektriği gece kullanabilen biri için: Gece 22:00’den sonra ev aletlerini çalıştırmak sizin için uygunsa (örneğin çamaşır, bulaşık makinelerini zamanlayabiliyorsanız) üç zamanlı tarife avantajlıdır. Gece tarifesi tek zamanlı tarife fiyatından çok daha ucuz olduğu için, geceleri tüketim yapanlar daha düşük birim fiyat öderler . Örneğin çoğunlukla gece ve hafta sonu evde olan biri için üç zamanlı tarife önerilir .
• Dengeli tüketimi olanlar için: Gün içinde sabah, öğlen, akşam eşit sayılabilecek bir tüketim profiliniz varsa, avantaj miktarı çok büyük olmayabilir. Yine de ufak ayarlamalarla geceyi artırıp puantı azaltabiliyorsanız üç zamanlı tarife bir miktar tasarruf getirebilir. Aksi halde tek zamanlı tarifede kalmanın basitliği tercih edilebilir.

Bir karşılaştırma yapmak gerekirse, üç zamanlı tarife, doğru kullanıldığında avantajlıdır; yanlış zamanlarda yoğun kullanılırsa dezavantajlıdır. Somut bir örnek: Aylık 150 kWh tüketen bir ev düşünelim. Eğer bu ev tek zamanlı tarifedeyse sabit birim fiyatla diyelim 270 TL fatura ödüyor olsun. Çok zamanlı tarifeye geçip tüketiminin büyük kısmını gece yaparsa (~140 kWh gece, çok azı puant), faturası ~252 TL’ye düşebilir . Ancak aynı ev puantta ciddi kullanım yaparsa (örneğin 50+ kWh puant), faturası 270 TL’den daha yüksek bile gelebilir . Yani “hangisi avantajlı” sorusu, sizin puant dilimindeki kullanım oranınıza bağlıdır.

Genel kural: Puant dilimde harcadığınız elektrik oranı düşükse ve gece dilimde harcadığınız oran yüksekse, çok zamanlı tarife sizin için daha avantajlı olacaktır . Tam tersiyse tek zamanlı daha avantajlıdır. Bu nedenle herkes kendi kullanım profilini değerlendirmelidir. Faturanızdaki değerleri kullanarak bir deneme hesabı yapmanız en sağlıklısıdır (bir önceki soruda açıklandığı gibi). Kendi alışkanlıklarınızı değiştirmeye hazırsanız, üç zamanlı tarife ile tasarruf etme potansiyeliniz vardır; yoksa tek zamanlı tarife daha güvenli bir seçenek olabilir.

Gündüz, puant, gece tüketim tarifesi mi, tek zamanlı tarife mi daha avantajlı?

Gündüz, puant, gece tüketim değerleri elektrik sayacından nasıl okunur?

Dijital (elektronik) elektrik sayaçları, T harfi ile başlayan kodlarla tüketim değerlerini ekranda gösterir. Üç zamanlı tarifede sayaç ekranında dönüşümlü olarak veya bir tuşa basarak şu bilgileri görebilirsiniz :

• T1: Gündüz tüketimi (06:00 – 17:00 arası biriken kWh)
• T2: Puant tüketimi (17:00 – 22:00 arası biriken kWh)
• T3: Gece tüketimi (22:00 – 06:00 arası biriken kWh)
• T (Toplam): Eğer sayaç tüm dilimlerin toplamını da gösteriyorsa, T veya T0 ile genellikle toplam tüketimi ifade eder.

Sayaç ekranı her birkaç saniyede bir bu değerler arasında geçiş yapar. Örneğin sayaç sırayla “T1 1234.5”, sonra “T2 567.8”, sonra “T3 910.2” gibi değerler gösterebilir. Bu durumda o ana kadarki toplam tüketiminiz gündüz 1234,5 kWh, puant 567,8 kWh, gece 910,2 kWh’dir. Bu endeks değerleri, son fatura kesiminden bu yana olan birikimli tüketiminizi gösterir. Fatura hesaplamada bir önceki okuma ile son okuma arasındaki fark alındığından, siz de aynı şekilde önceki fatura değerlerinizi çıkararak ilgili dönem tüketiminizi hesaplayabilirsiniz (faturada genelde ilk endeks ve son endeks şeklinde de verilir). Eğer sayacınız tek zamanlı ise, genellikle yalnızca T1 değeri görünür ve T2/T3 gözükmez veya sıfır değerde olur . Bu, sayacın çok zamanlı tüketimi kaydetmediği anlamına gelir.

Dijital sayaçların bir modeli üzerindeki butona basarak da bu değerleri sırayla görebilirsiniz. Bazı sayaçlar ayrıca anlık çekilen güç, toplam tüketim, tarih/saat bilgisi gibi verileri de ekranda döngüye alır. Sayaç üzerindeki “Okuma” veya “Scroll” tuşuna (modellerine göre değişir) bastığınızda T1, T2, T3 değerlerini art arda gösterir.

Örnek Okuma:

Bir üç zamanlı sayacın ekranında şöyle değerler görülsün:

• T1: 1340.5
• T2: 890.3
• T3: 1025.1

Bu durumda ilgili döneme ait toplam tüketiminiz = 1340,5 + 890,3 + 1025,1 = 3256 kWh’dir. Faturanız da bu toplam değeri alıp, her zaman dilimi için belirlenen ayrı tarifelere göre hesaplama yapacaktır (yani 1340,5 kWh gündüz tarifesinden, 890,3 kWh puant tarifesinden, 1025,1 kWh gece tarifesinden ücretlendirilir) . Sayaçtaki bu bilgileri not ederek kendi faturanızı kabaca doğrulayabilirsiniz. Eğer sayaç okumada bir hata varsa (örneğin T2’nin eksik yazılması gibi), faturanızda anormallik olabileceğini anlayabilirsiniz.

Gündüz, puant, gece tüketim tarifesinde fatura tutarı nasıl hesaplanır?

Bu tarife türünde fatura tutarı, her bir zaman dilimindeki tüketimin ilgili birim fiyatla çarpılıp toplanması yoluyla hesaplanır. Adım adım açıklamak gerekirse:

1. Tüketim Miktarları: Fatura döneminde üç farklı endeks okuması alınır: Gündüz (T1) kWh, Puant (T2) kWh, Gece (T3) kWh tüketimleri. Örneğin dönem içinde 100 kWh gündüz, 50 kWh puant, 80 kWh gece tüketmiş olalım.
2. Birim Fiyatlar: EPDK tarafından o döneme ait tarifede belirlenmiş her dilimin aktif enerji birim fiyatı alınır. Örneğin (temsilî olarak) gündüz 0,90 TL/kWh, puant 1,35 TL/kWh, gece 0,50 TL/kWh olsun.
3. Tutar Hesabı: Her dilimin tüketimi kendi fiyatıyla çarpılır: Gündüz bedeli = 100×0,90 = 90 TL; Puant bedeli = 50×1,35 = 67,5 TL; Gece bedeli = 80×0,50 = 40 TL.
4. Toplam Enerji Bedeli: Bu tutarlar toplanarak aktif enerji tüketim bedeli bulunur: 90 + 67,5 + 40 = 197,5 TL. Bu, elektrik enerjisi için ödeyeceğiniz saf tutardır.
5. Dağıtım Bedeli: Bulunan toplam tüketim (100+50+80 = 230 kWh) üzerinden dağıtım bedeli hesaplanır. Dağıtım bedeli birim fiyatı tarife grubunuza göre (mesken, ticarethane vs) sabittir ve zaman dilimine göre değişmez; dolayısıyla 230 kWh × dağıtım birim fiyatı şeklinde eklenir . (Örneğin 0,333 TL ise 230×0,333 ≈ 76,6 TL).
6. Vergi ve Fonlar: Enerji Tüketim Vergisi (Belediye %5 meskenler için), TRT payı (2022 itibarıyla kaldırıldı), Enerji Fonu (%1) gibi yasal kesintiler aktif enerji bedeline uygulanır. KDV, enerji + dağıtım + diğer kalemlerin toplamına mesken için %8 olarak eklenir (2022 öncesi %18 idi, güncelde %8’dir).

Sonuçta, fatura tutarı = Enerji Bedeli + Dağıtım Bedeli + Vergiler/KDV olarak hesaplanır. Üç zamanlı tarifede, tek zamanlıdan farklı olan kısım “enerji bedeli”nin üç ayrı dilim üzerinden gelmesidir. Diğer bedeller (dağıtım, vergi) toplam tüketim üzerinden aynı şekilde eklenir; örneğin dağıtım bedeli birim ücreti tarifeye göre değişmez, gündüz veya gece ayrı bir dağıtım tarifesi yoktur .

Yukarıdaki hesaplama yöntemi, faturanızı kontrol etmek için kullanılabilir. Elektronik sayaçlarda genellikle ilk ve son endeks değerleri de faturada verilir. Dilerseniz:

• Son endeks – ilk endeks = o dilimin kWh tüketimi formülüyle her dilimi hesaplayabilir,
• Sonra tarife fiyatlarıyla çarpıp toplayarak enerji bedelinizi doğrulayabilirsiniz.

Bir örnek olması açısından, önceki soruda da bahsedildiği gibi dijital sayaçtan okunan T1, T2, T3 değerleri toplanarak toplam kWh bulunur. Turkuaz Elektrik gibi dağıtım şirketleri, bloglarında bu hesaplamayı örneklerle açıklamıştır:  “Sayaç ekranında T1: 1340.5, T2: 890.3, T3: 1025.1 kWh görünüyorsa; toplam tüketim = 3256,0 kWh olup faturanız her zaman dilimi için belirlenen tarifelere göre ayrı ayrı hesaplanır.” . Bu, yukarıdaki ilkenin aynısıdır.

Özetle, çok zamanlı tarifede faturanızı anlamak için her dilimin tüketimine ve o dilimin birim fiyatına bakmalısınız. Fatura üzerindeki “aktif enerji bedeli” kalemi, gündüz/puant/gece bedellerinin toplamıdır. Bunun üzerine dağıtım bedeli ve vergiler eklenerek nihai ödenecek tutar elde edilir. Eğer kafanızda netleştirmek isterseniz, dağıtım şirketinizin web sitesindeki fatura hesaplama aracına kendi tüketim değerlerinizi girerek aynı hesaplamayı görebilirsiniz.

Gündüz, puant, gece tüketim tarifesinde tasarruf için elektrikli cihazlar nasıl kullanılmalı?

Çok zamanlı tarifede tasarruf etmenin anahtarı, elektrikli cihazları ucuz saatlerde çalıştırmak ve pahalı saatlerden kaçınmaktır. Bu da pratikte şu stratejileri gerektirir:

• Geceye Kayıt: Mümkün olan tüm yüksek tüketimli ev aletlerinizi gece 22:00’den sonraki saatlerde çalıştırmayı alışkanlık haline getirin . Örneğin çamaşır makinesi, bulaşık makinesi gibi cihazları zamanlayıcı özelliği varsa gece yarısına ayarlayın. Gece tarifesi, puant saatlerine göre birim fiyatı çok düşük olduğundan, aynı işi gece yapmak önemli tasarruf getirir.
• Puant Saatlerde Kaçınma: 17:00 – 22:00 arasını kritik saatler olarak görün. Bu saatlerde zorunlu olmayan hiçbir yüksek tüketimli cihazı çalıştırmamaya özen gösterin . Örneğin ütü yapmayı, elektrikli süpürge çalıştırmayı bu zaman dilimine denk getirmeyin. Yemek pişirme (elektrikli fırın, ocak), elektrikli ısıtıcı kullanımı gibi işler eğer mümkünse puant dilimi dışında yapılmalıdır. Zorunlu olarak kullanılan cihazlar (buzdolabı gibi) zaten sürekli çalışacağı için yapacak bir şey yoktur, ancak kontrol edebildiklerinizde disiplinli olun.
• Zamanlayıcı ve Akıllı Priz Kullanımı: Birçok modern cihazda gecikmeli çalıştırma özelliği bulunur. Örneğin çamaşır makinesine gece çalışması için zamanlayıcı kurabilirsiniz. Benzer şekilde akıllı prizler veya zaman ayarlı prizler kullanarak modem, su ısıtıcısı, elektrikli kombi gibi cihazları gece avantajlı saatlerde devreye sokabilirsiniz.
• Isıtma-Soğutma Planlaması: Elektrikli ısıtıcı veya klimanız varsa, akşam 17-22 arası kullanımını minimuma indirmeye çalışın. Evi önceden biraz ısıtıp puantta kapatmak ya da klimayı gece çalıştırmak gibi yöntemlerle puant kullanımınızı azaltın. Özellikle elektrikle ısınanlar için puant saatte ısınmak çok maliyetli olacağından, zamanlama önemli bir tasarruf adımı olacaktır.
• Şarjlı Cihazlar: Elektrikli araç, elektrikli bisiklet gibi büyük bataryalı cihazlarınız varsa şarj işlemini gece tarifesine bırakın. Telefon, laptop gibi cihazları da imkan dahilinde gece şarja takmak ufak da olsa katkı sağlar. Elektrikli otomobil sahibiyseniz aracınızı 22:00’den sonra şarj etmek, maliyeti ciddi oranda düşürecektir (gündüz yerine gece şarj edenler enerji maliyetini %70’e varan oranda azaltabilir).
• Hane İçi Planlama: Aile bireylerini de bu plana dahil edin. Örneğin çocuklara, puant saatlerde çoklu elektronik alet çalıştırmamaları, tüm çamaşırların makinada gece yıkanacağı gibi kuralları benimsetin. Birlikte televizyon izleyeceğiniz saatleri (mümkünse) 22:00 sonrasına planlamak gibi alışkanlıklar edinebilirsiniz.
• Hafızada Tutma: Saat 17 olduğunda “puant başladı” şeklinde bir farkındalık yaratın. Bazı kişiler bu amaçla hatırlatma alarmı bile kurmaktadır. 22’de ise “artık ucuz elektrik zamanı” diyerek cihazları devreye almak bir rutin haline gelebilir.

Tasarrufun özü, enerjiyi pahalı zaman diliminde tüketmemek, ucuz dilimde tüketmek tir. Bunun için yukarıdaki gibi bir düzen kurmanız gerekir. Bu plana uyulduğunda, özellikle aylık tüketimi yüksek hanelerde belirgin tasarruf görülür. Örneğin enerji karşılaştırma uzmanları, üç zamanlı tarifede tasarruf etmek isteyenlere “çamaşır, bulaşık, ütü gibi yüksek enerji harcayan cihazları gece çalıştırın; puant saatleri mümkün olduğunca boş geçirmeye çalışın” tavsiyesinde bulunmuştur . Aynı şekilde, zorunlu olmadıkça puant döneminde cihaz çalıştırmama alışkanlığı çok önemlidir.

Son olarak, enerji verimliliği tedbirlerini de unutmayın: Çok zamanlı tarifede de olsa gereksiz lambaları kapatmak, A++ sınıfı cihazlar kullanmak, cihazları standby’da bırakmamak gibi genel tasarruf önlemleri faturayı azaltacaktır. Tarife avantajı, ancak kullanımınız verimliyse en iyi sonucu verir.

Gündüz, puant, gece tüketim tarifesi hafta sonları da geçerli mi?

Evet, bu tarife hafta sonları da aynı şekilde uygulanır. Gündüz/puant/gece dilimleri ve fiyat farkları hafta içi veya hafta sonu ayrımı olmaksızın her gün aynıdır. Türkiye’de konut ve benzeri aboneliklerde çok zamanlı tarife, tüm günler için sabit üç zaman dilimi üzerinden hesaplanır. Dolayısıyla cumartesi veya pazar günleri de 06-17 gündüz, 17-22 puant, 22-06 gece tarifesi devam eder.

Bazı ülkelerde veya tarifelerde hafta sonu günleri düşük tarife uygulanması gibi uygulamalar bulunsa da Türkiye’nin ulusal tarifesinde böyle bir farklılaştırma yoktur. Hafta sonu günleri de normal bir iş günü gibi aynı tarife dilimlerine tabidir. Bu, kullanıcı açısından basitlik sağlar: Örneğin pazartesi akşamı 18:00’de ödediğiniz birim fiyat ile pazar akşamı 18:00’de ödediğiniz birim fiyat aynıdır (her ikisi de puant dönemi fiyatıdır).

Buna karşın, pratikte çoğu kişi hafta sonları gündüz evde daha fazla vakit geçirebildiği için elektrik tüketim profili farklı olabilir. Fakat tarife olarak bir indirim ya da değişiklik söz konusu değildir. EPDK tarifeleri tüm hafta için geçerli tek bir zaman dilimleri seti tanımlar. Sonuç olarak, “hafta sonu daha ucuz elektrik” gibi bir durum yoktur; sadece gece-gündüz ayrımı vardır. Hafta sonları da diğer günler gibi elektriğin gece kullanımı ucuz, akşam puant kullanımı pahalı olacaktır.

Gündüz, puant, gece tüketim saatleri yaz ve kış döneminde değişiyor mu?

Tarife saatleri, Türkiye’de 2016’dan beri kalıcı yaz saati uygulaması yürürlükte olduğundan, normalde yıl boyunca sabittir; ancak sayaçlar için özel bir düzenleme yapılmıştır. EPDK’nın kararı gereği, sürekli yaz saatine göre güncellenmemiş sayaçlar için kış döneminde saat dilimleri 1 saat ileri kaydırılarak uygulanır . Bu karmaşık görünebilir, şöyle açıklayalım:

• Kalıcı Yaz Saatine Ayarlı Sayaçlar: Eğer sayacınız güncel ise, yılın 12 ayı boyunca gündüz 06-17, puant 17-22, gece 22-06 şeklinde tarifeyi ölçer . Bu durumda yaz-kış ayrımı olmaksızın hep aynı dilimler geçerlidir. Çoğu yeni sayaç bu kategoridedir.
• Eski Ayarlı Sayaçlar: Bazı sayaçlar ise hala sezonluk saat uygulamasına göre programlı olabilir. Bu sayaçlar için Ekim sonundan Mart sonuna kadar (yani kış saati döneminde) dilimler 07-18, 18-23, 23-07 olarak uygulanır; yaz saati döneminde (Nisan-Ekim arası) 06-17, 17-22, 22-06 olarak uygulanır . Bu, aslında fiilen aynı gerçek zaman dilimlerini yakalamak içindir (çünkü saatler geri alınmasa da sayaç kendini bir saat geri almış olabilir).

Bu durum, kalıcı yaz saati uygulamasına geçişte sayaçların nasıl ayarlandığıyla ilgilidir. 2016’da Türkiye’de saatler geri alınmadığı için, dijital sayaçlarda oluşabilecek kaymayı telafi etmek üzere EPDK bu düzenlemeyi getirmiştir . Özetle, bazı aboneler kışın 07-18 olarak görürken bazıları 06-17 olarak görebilir. Her halükarda, gerçek hayatta her abonede gündüz dilimi hava aydınlıkken, puant akşam tepe saatlerde, gece ise geç saatlerde olacaktır.

Konuya tüketici perspektifinden bakarsak: Tarife dilimleri sizin faturanıza EPDK kararlarına göre doğru şekilde yansıtılır. Sayaçların yaz/kış saat farkı teknik bir ayrıntıdır ve genelde otomatik yönetilir. Yani sizin için tarife saatlerinin değişmesi gibi bir durum olmaz; sadece sayacınızın türüne göre dilim saatleri zaten ayarlanmıştır. Eğer sayaç kış dönemi geldiğinde kendini 1 saat geri alıyorsa (eski tip ayarlı), faturalandırma 07-18 şeklinde yapılır; eğer kalıcı ayarlıysa tüm yıl 06-17 olarak devam eder . Bu durum faturanızda veya dağıtım şirketi duyurularında belirtilir. Örneğin Enerjisa, sürekli yaz saatine geçildiğini ve Ekim-Mart arası geçici olarak sayaç saat değişimi yapılacağını tüketicilere duyurmuştur .

Sonuç olarak, tarife saatleri konusunda endişe etmenize gerek yoktur: Elektrik dağıtım şirketiniz ve EPDK bu düzenlemeyi yapmıştır. Sizin yapmanız gereken, sayaç saatinizin doğru çalıştığını ve faturada tüketimlerinizin doğru dilimlere yazıldığını kontrol etmektir. Eğer bir uyumsuzluk fark ederseniz (örneğin gece tüketiminizin çok az görünmesi gibi), dağıtım şirketine başvurmalısınız.

Gündüz, puant, gece tüketim tarifesinde gün neden üç zaman dilimine ayrılıyor?

Elektrik tarifesinin günü üç zaman dilimine ayırmasının temel nedeni, farklı saatlerdeki talep ve maliyet farklılıklarını fiyatlara yansıtmak ve tüketici davranışını yönlendirmektir. Günün her saatinde elektrik enerjisi üretmenin maliyeti aynı değildir: Gece saatlerinde talep düşük olduğu için daha ucuz kaynaklar yeterli olurken, akşam pik saatlerinde en pahalı santraller devreye girebilir. Tek bir ortalama fiyat uygulamak yerine, üç zamanlı tarife ile gün bu nedenle üçe bölünür. Bu sayede:

• Maliyet Adaleti Sağlanır: Pahalı saatlerde elektrik kullanan, şebekeye daha fazla yük getiren tüketici, bunun bedelini daha yüksek ödeyerek maliyetin karşılanmasına katkı yapar. Ucuz saatlerde kullanan ise daha az öder. Böylece maliyetler daha adil dağılır.
• Talep Yönetimi ve Teşvik: Üç zamanlı tarifenin belki de en önemli amacı, tüketicileri yoğun talep olmayan saatlere yönlendirmektir. Gece diliminin ucuz olması ve puant diliminin pahalı olması, kullanıcıları mümkünse geceye geçmeye teşvik eder . Bu da ülke genelinde puant saatlerdeki aşırı yükü azaltarak elektrik üretim ve dağıtım sisteminin daha verimli işlemesine yardım eder.
• Enerji Tasarrufu ve Verimlilik: Tüketiciler fiyat sinyaline duyarlı hale gelir. Örneğin herkes 17-22 arası elektriğin çok pahalı olduğunu bilir ve tüketimini kısmaya çalışır. Bu da genel anlamda enerji tasarrufu getirir.
• Piyasa Dengesi: Üreticiler ve tedarikçiler için de fiyatlar saatlik piyasa maliyetleriyle uyumlu hale gelir. Gün içindeki elektrik borsa fiyatları genelde akşam yükselip gece düşer; çok zamanlı tarife bunu perakende tarife düzeyinde yansıtır.

Dolayısıyla günün üç zaman dilimine ayrılması hem ekonomik hem teknik bir gerekliliktir. Elektrik mühendisliği açısından bakıldığında, akşam puantında bütün santraller tam kapasite çalışmak zorunda kalır ve arz sıkışır. Eğer tüketicilere hiçbir fiyat farkı yansımazsa, herkes aynı şekilde kullanmaya devam eder ve sistem üzerindeki stres artar. Oysa fiyat farkı, bir kısım tüketicinin davranışını değiştirerek talep eğrisini bir miktar düzleştirir.

EPDK’nın üç zamanlı tarife yapısı bu gerekçelerle oluşturulmuştur. Avrupa’da da benzer zaman-of-day pricing uygulamaları yaygındır. Özetle, elektrik tarifesi gündüz, puant, gece olarak ayrılarak, “enerjinin maliyeti saatine göre değişir” prensibi tüketiciye yansıtılır ve bu sayede daha şeffaf ve sürdürülebilir bir tüketim modeli hedeflenir.

Gündüz, puant, gece tüketim ölçümü elektrik sayacında nasıl yapılır?

Elektronik sayaçlar, içinde tanımlı bir saat takvimine göre günün her anını ilgili tarife dilimine atayarak ölçüm yapar. Teknik olarak, sayaç yazılımında 06:00-17:00 arası tüketim T1 kaydına, 17:00-22:00 arası tüketim T2 kaydına, 22:00-06:00 arası tüketim T3 kaydına yazılır . Sayaç üzerindeki ölçüm devreleri, akan elektrik akımını sürekli ölçerken dahili saatini referans alarak o an hangi dilimdeyse ilgili sayaca ekler. Bu, üç farklı kayıt tutmak gibidir.

Örneğin sabah 10:00’da evde 1 kWh elektrik harcadığınızda sayaç T1 (gündüz) hafızasını 1 birim artırır. Akşam 19:00’da 2 kWh harcarsanız sayaç T2 (puant) hafızasına 2 birim ekler. Gece 02:00’de 1 kWh harcama olursa T3 (gece) hafızasına 1 ekler. Böylece gün sonunda sayaç ekranında T1=1, T2=2, T3=1 kWh artış görülebilir. Bu kayıtlar sayaçta biriken endeksler şeklinde tutulur ve fatura dönem sonunda dağıtım görevlisi tarafından veya otomatik sistemle okunur.

Sayaçların bu zaman dilimi ayarı, dağıtım şirketlerince programlanır. EPDK mevzuatına göre sürekli yaz saati uygulamasına geçilmesiyle, sayaçlar da buna uygun programlanmıştır . Ölçüm, yaz-kış saati durumuna göre bir önceki soruda anlatılan şekilde gerçekleşir. Sayaç içindeki zaman rölesi, her gün 06:00’da otomatik olarak T1’den ölçüm yapmaya başlar, saat 17:00 olduğunda T2’ye geçer, 22:00’de T3’e geçer, 24:00’te (gece yarısı) ise tekrar günün başına dönüp 06:00’ya kadar yine T3’te ölçmeye devam eder. Bu döngü kesintisiz sürer.

Elektronik sayaçlar bu ölçümü yaparken genellikle bir takvim hafızası da tutar, böylece hangi tarihte ne kadar tüketim olduğunu da kaydedebilirler. Özellikle akıllı sayaçlar, geriye dönük 12-24 aya kadar günlük dilim tüketimlerini hafızasında saklayabilir . Bu veriler gerektiğinde sorgulanarak geçmiş tüketim analizleri yapılabilir.

Ölçümün sayaçta yapılması sayesinde, faturalandırma sırasında bir hata olma olasılığı düşüktür. Tüm modern sayaçlar EPDK sertifikalı olup tarife saatlerini doğru şekilde uygular. Eğer tarife değişikliği olursa (örneğin saat aralıklarında bir düzenleme), dağıtım şirketi uzaktan veya yerinde müdahale ile sayaçların programını günceller. Son kullanıcı olarak sizin yapmanız gereken ekstra bir şey yoktur. Sadece sayacın ekranında T1, T2, T3 değerlerini okuyarak ölçümün mantığını anlayabilir ve kontrol edebilirsiniz (bakınız ilgili soru).

Özet: Sayaç, üç ayrı sanal sayaç gibi çalışarak, hangi saatte ne kadar kWh geçtiyse onu ilgili bölüme yazar. Bu sayede doğru bir çok zamanlı ölçüm sağlanır. Eski mekanik sayaçlarda bu yapılamazdı; bu yüzden çok zamanlı tarife sadece elektronik sayaçlarla ölçülebilir hale gelmiştir.

Gündüz, puant, gece tüketim tarifesinde dağıtım bedeli farklı mı uygulanır?

Hayır, dağıtım bedeli tarifenin zaman dilimlerine göre değişmez. Dağıtım bedeli elektrik enerjisinin iletimi ve dağıtımı hizmetinin karşılığı olup tüketilen toplam kWh başına sabit bir ücrettir. Tek zamanlı veya çok zamanlı tarifede olmanız, dağıtım bedelinin birim fiyatını etkilemez .

Somut olarak açıklarsak: Mesken aboneleri için 2025 başı itibarıyla dağıtım bedeli birim ücreti ~0,335 TL/kWh düzeyindedir. Siz tek zamanlı tarifede de olsanız, üç zamanlı tarifede de olsanız ödediğiniz dağıtım bedeli kullanılan toplam kWh × 0,335 TL olarak hesaplanacaktır. Çok zamanlı tarifede sadece enerji bedeli kısımları gündüz/puant/gece ayrılarak hesaplanır; dağıtım bedeli ise toplam tüketiminize tek birim fiyat uygulanarak eklenir. Mevzuata göre, görevli tedarik şirketleri tarife değişikliği durumunda enerji birim fiyatlarını farklı uygular ancak dağıtım bedelinde herhangi bir değişiklik yapmaz .

Bu, faturada da görülebilir: Faturanızda genelde “Dağıtım Bedeli” kalemi tek satır olarak yer alır. Çok zamanlı tarifede bile, gündüz/puant/gece için ayrı dağıtım bedelleri yazmaz; sadece toplam tüketim için tek bir tutar yazar. Çünkü dağıtım hizmeti, elektriğin iletimiyle ilgilidir ve saatine göre maliyeti değişmemektedir. Şebeke, günün her saatinde açık ve hizmettedir; bu bedel genel altyapı maliyetini karşılar.

Kısaca, üç zamanlı tarife ile tek zamanlı tarifenin dağıtım bedeli aynı olup sadece enerji birim fiyatları farklıdır. Bu nedenle tarife seçiminiz dağıtım maliyetinizde bir fark yaratmaz, asıl fark aktif enerji bedelindedir. Fatura karşılaştırması yaparken bunu göz önünde bulundurmalısınız. (Not: Dağıtım bedeli, EPDK tarafından bölgesel dağıtım şirketlerinin maliyetlerine göre belirlenir ve ulusal tarifeyle ilan edilir. Zaman dilimine göre değişkenlik söz konusu olmaz.)

Gündüz, puant, gece tüketim tarifesinde dağıtım bedeli farklı mı uygulanır?

Gündüz, puant, gece tüketim tarifesi seçerken nelere dikkat edilmeli?

Tarife seçimi yaparken aşağıdaki hususlara dikkat etmek, doğru kararı vermenize yardımcı olur:

• Tüketim Alışkanlıklarınız: Öncelikle kendi elektrik kullanım profilinizi inceleyin. Günün hangi saatlerinde ne kadar elektrik harcıyorsunuz? Eğer özellikle akşam saatlerinde çok yüksek tüketiminiz varsa bunu değiştirebilecek misiniz? Kullanım alışkanlıklarınızı dürüstçe değerlendirmek önemlidir . Tarifenizi buna göre uyarlamanız gerekir; tarifeye göre alışkanlık değiştirme disiplinine sahip değilseniz çok zamanlı tarife dezavantaja dönüşebilir.
• Fatura Analizi: Son birkaç faturanızdaki gündüz/puant/gece tüketim değerlerine bakın (veya sayacınızı bir-iki hafta izleyin). Bu veriler üzerinden tek zamanlı ve çok zamanlı faturaları kıyaslayın. Eğer üç zamanlı tarifede faturanız belirgin şekilde daha düşük çıkıyorsa o tarife mantıklıdır. Yakın değerler çıkıyorsa getiri sınırlı demektir. Özellikle gece tüketiminiz %10’un altındaysa ve puant tüketiminiz %50’nin üstündeyse üç zamanlı tarife pek kazanç sağlamayabilir .
• Akıllı Sayaç Durumu: Tarife değişikliği için sayacınızın uygun olduğundan emin olun (akıllı sayaç). Eğer değilse, değişim süresini ve koşullarını öğrenin. Sayaç takılmadan çok zamanlı tarifeye geçiş olmaz; bu da bir bekleme süresi gerektirebilir.
• Yaşam Tarzı ve Konfor: Elektriği gece kullanmak sizin için pratik mi? Örneğin apartmanda yaşıyorsanız gece çamaşır makinesi çalıştırmak gürültü yaratabilir mi? Evde bebek varsa gece işler zor olabilir vs. Bu gibi yaşam tarzı unsurlarını hesaba katın. Sırf tasarruf için konfordan çok ödün vermek zorunda kalacaksanız belki tarifeyi değiştirmemek daha iyidir.
• Cihazlarda Zamanlayıcı Kullanımı: Cihazlarınızı programlayabiliyor musunuz? Eğer ev aletlerinizde zaman ayarı yoksa, gece onları elle çalıştırmak zahmetli olabilir. Ancak akıllı prizler veya zamanlayıcılar ile bunu çözebilirsiniz. Bu tür küçük yatırımları (akıllı priz vb.) yapmayı planlıyorsanız, çok zamanlı tarife seçiminin verimliliği artar.
• Kapasite ve Güvenlik: Gece saatlerinde birçok cihaz aynı anda çalışacaksa (örneğin çamaşır + bulaşık + elektrikli araç şarjı), elektrik tesisatınızın yük kapasitesini göz önünde bulundurun. Genelde sakınca yoktur ama çok aşırı yüklenme olmasın. Ayrıca gece çalışan cihazları denetimsiz bırakmayın; yangın güvenliği açısından dikkatli olun.
• Tarife Değiştirme Sıklığı: EPDK, tarifeleri üç ayda bir günceller. Çok zamanlı ile tek zamanlı arasındaki fiyat farkları zamanla değişebilir. Seçim yaptıktan sonra da arada sırada kontrol etmekte fayda var. Eğer koşullar değişirse (örneğin kademeli tarife limitleri, birim fiyat farkları) siz de tercihinizi güncelleyebilirsiniz. Tarife değişikliği yılda birkaç kez yapılabilir, kısıtlayıcı bir hüküm yoktur. Ancak çok sık değişiklik yapmaktansa baştan doğru seçmek daha iyidir.
• Resmî Kaynakları İnceleme: EPDK’nın açıkladığı tarifelere göz atın. Orada çok zamanlı ve tek zamanlı birim fiyatları net olarak verilir. Bu sayede güncel farkı bilirsiniz. Ayrıca dağıtım şirketlerinin web sitelerindeki Sıkça Sorulan Sorular bölümlerinde üç zamanlı tarife ile ilgili bilgiler, uyarılar olabilir (örneğin “tarife değiştirince faturanız düşmeyebilir, önce kontrol edin” gibi). Bu uyarıları dikkate alın.
• Enerji Verimliliği Potansiyeli: Tarife değiştirmek tek başına bir tasarruf yöntemi değildir; asıl tasarrufu sağlayan sizin enerji verimli davranmanızdır. Eğer halihazırda çok savurgan bir tüketiminiz varsa, tarife değiştirerek değil öncelikle verimlilik tedbirleri alarak faturayı düşürmeye bakın. Tarife, bunun üzerine ekstra bir optimizasyon sağlar.

Tüm bu noktaları göz önünde bulundurarak karar vermelisiniz. Örneğin, üç zamanlı tarifeye geçip geçmeme konusunda uzmanlar “elektrik tüketim alışkanlıklarınızı gözden geçirin, gece tüketiminiz en az %20 ve puant tüketiminiz en fazla %20 ise geçiş düşünülebilir” diye yol göstermektedir . Ayrıca tarifeye geçtikten sonra da elektrik kullanımınızı düzenli takip etmeli, gerekirse tekrar tek zamanlıya dönmeyi değerlendirmelisiniz.

Sonuç olarak, tarife seçimi finansal bir karardır ve kendi kullanım datanıza dayanmalıdır. Biraz zaman ayırıp son 1-2 aylık tüketiminizi analiz ederek ve yukarıdaki faktörleri tartarak en doğru seçimi yapabilirsiniz.

Gündüz, puant, gece tüketim tarifesinden tek zamanlı tarifeye geçmek mümkün mü?

Evet, üç zamanlı tarifeden tekrar tek zamanlı tarifeye geçmek mümkündür ve prosedürü benzer şekilde basittir. Tarife geri değişikliği için yine elektrik tedarikçinize başvurmanız yeterlidir. Örneğin, çok zamanlı tarifede bir süre kullandınız ve memnun kalmadınız ya da avantaj sağlamadığını gördünüz; bu durumda tedarikçinizin müşteri hizmetlerine tek zamanlı tarifeye geçmek istediğinizi bildirerek bir sonraki fatura döneminden itibaren geçiş yapabilirsiniz.

Tarife değişikliği çift yönlüdür, tüketici lehine bir kısıtlama yoktur. Yani bir kez çok zamanlıya geçince orada kalma zorunluluğu bulunmaz. Bir dağıtım şirketinin açıklamasına göre, elektronik sayacı olan müşteriler çok zamanlı tarifeyi seçmek zorunda olmayıp, istedikleri takdirde tek zamanlı tarifeyi tercih edebilirler ve bu seçim serbesttir . Dolayısıyla, sayacınız desteklediği sürece dilediğiniz zaman tek zamanlı veya çok zamanlı arasında geçiş yapabilirsiniz. Bu geçiş genellikle ayın sonunda veya başında yapılır.

Pratikte izlemeniz gereken adımlar şunlardır: Müşteri hizmetlerine tarife değişikliği talebinizi iletin (telefon, online veya yazılı dilekçe ile olabilir). Tarifenizin tek zamanlıya alınmasını talep edin. Şirket bunu alıp onaylayacak ve genellikle bir sonraki fatura döneminde uygulayacaktır (mevzuat gereği tarife değişikliği talebi en geç sonraki ilk tüketim dönemine yansıtılır). Bu esnada sayacınız zaten aynı kalır, akıllı sayaçlar tek zamanlı kullanıma da uygun olduğu için yeniden sayaç değişimi gerekmez. Sadece faturalandırma yazılımında sizin aboneliğiniz tek zamanlı tarifeye geçirilir.

Geçiş sonrasında faturanızda artık gündüz/puant/gece ayrımı yerine toplam tüketim görünmeye başlayabilir (veya ayrı görünse bile aynı birim fiyat uygulanır). Ücretlendirme tek birim fiyattan yapılır. Tarife değişikliği için genelde herhangi bir ücret söz konusu değildir; dağıtım ve tedarik şirketleri bu işlemi ücretsiz gerçekleştirir. Ayrıca bu değişiklik elektrik kesintisine yol açmaz, tamamen ticari bir ayarlamadır.

Not: Çok zamanlıdan teke geçerken dikkat etmeniz gereken, eğer yıl içinde birden fazla kez değişiklik yaptıysanız ve bu değişiklikler anormal derecede sık ise, şirket bunun nedenini sorabilir. Ama genelde bir sınır yoktur; örneğin yılın yarısında çok zamanlı, yarısında tek zamanlı kullanmak istediğiniz bir senaryo bile mümkündür. Ancak tavsiye edilen, sürekli değişiklik yerine en uygun tarifede kalmaktır. Kararınızdan emin olmak için yukarıdaki analizleri yapıp öyle geçmeniz iyi olur.

Özetle, üç zamanlı tarifeden memnun kalmazsanız veya şartlar değişirse yeniden tek zamanlı tarifeye dönmek tamamen serbesttir. Bu konuda tüketiciye yasal bir engel yoktur ve işlemler kolaylıkla yapılmaktadır. Zaten Türkiye’de yeni abonelik açtıran mesken kullanıcıları otomatik olarak tek zamanlı tarifeye alındığından, eski haline dönmek isteyenler de sorun yaşamadan eski tarife yapısına geri dönebilmektedir.

Gündüz, puant, gece tüketim tarifesinde gece elektriği neden daha ucuzdur?

Gece diliminde elektriğin ucuz olmasının temel nedeni, talebin düşük, arzın görece fazla ve maliyetin düşük olmasıdır. Gece yarısından sabahın erken saatlerine kadar çoğu insan uyuduğundan konut kaynaklı elektrik tüketimi en alt seviyededir. Birçok sanayi tesisi de gece vardiyası yapmıyorsa düşük yükte çalışır veya kapalıdır. Sonuçta gece saatlerinde toplam elektrik talebi, gündüz ve özellikle akşam saatlerine göre çok daha düşüktür .

Bu düşük talep ortamında elektrik üretimi için pahalı santrallere ihtiyaç kalmaz; genellikle baz yük dediğimiz sürekli çalışan büyük santraller (örneğin kömür, nükleer veya büyük hidroelektrik santralleri) talebi karşılamaya yeterli olur. Bu santrallerin marjinal maliyetleri daha düşüktür. Ayrıca şebeke iletim kayıpları, kapasite sıkışıklığı gibi sorunlar talep düşükken daha az önem arz eder. Dolayısıyla gece vakti 1 kWh elektriğin üretim ve dağıtım maliyeti de düşer.

Elektrik piyasasında bu durum fiyatlara yansır: Piyasa takas fiyatları gece saatlerinde genelde oldukça düşük olur. EPDK, perakende tarifeleri belirlerken bu maliyet avantajını gece dilimine düşük birim fiyat koyarak tüketiciye aktarır. Örneğin EPDK’nın 2025 tarifesinde gece birim fiyatı gündüzün yaklaşık %60’ı kadardır . Bu, şirketlerin üretim maliyetlerinin gece ne kadar düşük olduğunu gösterir.

Bir başka neden de üretim fazlası meselesidir. Bazı santraller (örneğin termik santraller) teknik olarak gece de minimum bir üretim yapmak zorundadırlar (tamamen dur-kalk yapamazlar). Gece talep düşük olunca bu üretim fazla gelebilir. Bu yüzden bu fazla elektriğe talep yaratmak için fiyat düşürülür. Ucuz fiyat, tüketicileri gece elektrik tüketmeye teşvik eder, böylece üretim boşa gitmemiş olur.

Sonuç olarak gece elektriğinin ucuz olması arz-talep dinamiklerinin bir sonucudur: Talep düşük, üretim maliyeti düşük, dolayısıyla fiyat düşük. Gündüz (özellikle puant) elektriğinin pahalı olması ise talep yüksek ve maliyet yüksek olduğu içindir . Tarife yapısı da bunu aynen yansıtır. EPDK’nin amacı gece dilimini ucuz tutarak tüketicilere “bu saatlerde kullanırsanız siz de kazançlı çıkarsınız” mesajı vermektir . Bu, aslında tüm taraflar için kazan-kazan durumudur: Tüketici daha ucuza kullanır, şebeke dengelenir, üretici baz yük santrali verimli çalışır.

Kısaca özetlemek gerekirse: Gece elektriği ucuzdur çünkü o saatlerde elektrik bol, talep azdır. Bu kural, üç zamanlı tarifenin en önemli avantaj noktasıdır ve bu nedenle tarifede gece dilimi fiyatları özel olarak düşük tutulur.

Gündüz, puant, gece tüketim oranları nasıl olursa avantaj sağlanır?

Bir abonelikte üç zamanlı tarifenin avantajlı olabilmesi için, tüketiminizin önemli bir bölümü ucuz saatlere denk gelmeli ve pahalı saatlerdeki tüketim sınırlı kalmalıdır. Uzmanlar genellikle şu kuralı vermektedir: Gece tüketiminiz toplam tüketimin en az %20’si ve puant (yoğun) tüketiminiz toplamın en fazla %20’si düzeyindeyse üç zamanlı tarife sizin için karlı olacaktır .

Bunu örnekleyelim: Aylık 300 kWh elektrik kullanan bir ev düşünelim. Eğer bu evin 60 kWh’ten fazlası (%20’den yukarısı) gece diliminde harcanıyorsa ve 60 kWh’ten azı (%20’den aşağısı) puant diliminde harcanıyorsa, çok zamanlı tarifeye geçiş cazip kabul edilir . Bu durumda gece dilimindeki büyük kullanım ucuz tarifeden büyük kazanç getirirken, puantta az kullanım yapıldığı için yüksek fiyat dezavantajı minimumda kalır.

Tam tersi durumda: Gece tüketimi çok düşük (örneğin %10) fakat puant tüketimi yüksek (örneğin %40) ise üç zamanlı tarifeye geçmek mantıklı değildir; tek zamanlı tarifede kalmak daha ucuz olacaktır . Çünkü gece indiriminden yeterince faydalanamazken puant zamlı fiyatından fazlasıyla etkilenirsiniz.

Bir dağıtım şirketi yetkilisi şöyle özetlemiştir: “Yalnızca gece tüketiminiz toplam tüketiminizin en az %20’sini ve puant tüketiminiz de toplam tüketiminizin en fazla %20’sini denk geliyorsa üç zamanlı tarifeye geçiş cazip olur. Gece tüketiminiz düşük ya da puant tüketiminiz yüksekse en cazip seçenek tek zamanlı tarifede kalmak olacaktır.” . Bu oranlar kabaca bir rehberdir, her dönemde tarifeler değiştiği için mutlak rakamlar değişebilir ama prensip aynıdır.

Dolayısıyla kendiniz için bir hesap yapın: Örneğin son ay 240 kWh tükettiyseniz, bunun 50 kWh’si gece (%20’den biraz fazla), 50 kWh’si puant (%20 civarı), kalanı gündüz diyelim. Bu profil sınırda bir durumdur ama gece oranınız puant ile başa baş ise avantaj elde edebilirsiniz. Gece oranınız bunun altında kalırsa (örneğin %10 gece, %30 puant), avantaj zor görülür.

Tabii ki bu oranlar ne kadar yüksek lehimize o kadar iyi: Eğer gece tüketiminiz %30-40 gibi çok yüksekse müthiş avantaj sağlarsınız; puantınız da %10-15 gibi çok düşükse yine büyük kazanç olur. Ancak tipik evlerde bu kadar uç değerler nadir. Çoğunlukla gündüz %40-50, puant %30-40, gece %10-20 şeklinde dağılır. Bu tipik profilde üç zamanlı tarife genelde nötr veya hafif dezavantajlı kalabilir. O yüzden amaç, gece oranınızı olabildiğince artırıp puantı azaltmaktır. Bu oransal değişimi yapabiliyorsanız (yukarıdaki önerilerle), tarifeden karlı çıkarsınız.

Sonuç: En az %20 gece – en fazla %20 puant kuralı bir eşik değer olarak kabul edilebilir . Bunun üzerindeki gece kullanım oranları üç zamanlı tarifeyi avantajlı hale getirirken, altında kalanlar yeterli avantaj sağlamaz.

Gündüz, puant, gece tüketim tarifesi işletmeler için avantajlı mı?

İşletmeler (ticarethaneler, küçük ve orta ölçekli işletmeler, sanayi aboneleri) için çok zamanlı tarifenin avantajı, yine aynı prensiplere bağlıdır: Kullanım profili. İşletmelerin çalışma saatleri genelde gündüz ve akşam üzeri olduğu için bazı işletmelerde üç zamanlı tarife avantaj sağlamayabilir, bazılarında ise ciddi tasarruf sağlayabilir.

KOBİ ve Ticarethaneler: Örneğin bir mağaza, ofis veya atölye düşünelim. Genellikle sabah 8 – akşam 7 arası açıktır ve gece tüketimi yok denecek kadar azdır. Bu işletme elektriği büyük ölçüde gündüz (% biraz puant akşama sarkar) kullanır, gece kullanmaz. Bu durumda üç zamanlı tarifeye geçerse gece diliminin ucuzluğundan faydalanamaz ama akşam 17-19 arası kullandığı elektrik için yüksek puant fiyatı ödemek durumunda kalır. Dolayısıyla çoğu gündüz çalışıp akşam kapatan işletme için tek zamanlı tarife daha güvenlidir. Özellikle küçük dükkanlar, ofisler genelde tek zamanlı kalmaktadır.

Uzun Çalışma Saatli İşletmeler: Öte yandan, işletmeniz gece geç saatlere kadar faaliyetteyse veya 24 saat açıksa üç zamanlı tarife sizin için düşünülebilir. Örneğin bir fırın/gece pastanesi sabaha karşı üretim yapıyor, bir call-center gece vardiyası çalıştırıyor ya da bir otel gece de yüksek elektrik harcıyor olabilir. Bu gibi durumlarda gece diliminin ucuzluğu işletmeye avantaj sağlar. Elektriği sürekli veya geç saatlere yayılan işletmeler, üç zamanlı tarifeyi daha sık tercih eder. Sanayi aboneleri içinde vardiyalı üretim yapan fabrikalar özellikle gece tarifesinden yararlanma eğilimindedir .

Sanayi Aboneleri: Sanayide üç zamanlı tarife oldukça yaygın kullanılır çünkü büyük tesisler genelde durmaksızın çalışır ve gece tüketimleri hatırı sayılır seviyededir. Ayrıca bazı fabrikalar, enerji maliyetini düşürmek için en yoğun proseslerini gece vardiyasına kaydırır. Bu sayede elektrik birim maliyetlerini düşürürler. Örneğin sürekli fırınları olan bir tesis en yoğun üretimi gece yapıp gündüz bakım yapabilir. Bu tür stratejilerle sanayi kuruluşları üç zamanlı tarifeden büyük fayda sağlayabilir. Dikkat edilmesi gereken, sanayide puant saatlerde üretimi mümkün olduğunca kısmaktır; eğer bunu yapamazlarsa puantın pahalılığı maliyeti artırabilir. Büyük işletmeler bu hesapları detaylı yapar ve uygun görürlerse üç zamanlıya geçerler.

Örnek: Bir atölye düşünelim, gündüz 07:00’den gece 23:00’e kadar çalışıyor. Elektrik tüketimi gün boyu var ama akşam 18-22 arası makineler tam kapasite. Bu atölye üç zamanlı tarifede gündüz ve gece birim fiyat avantajı elde eder fakat 18-22 arasındaki yoğun kullanım için yüksek birim fiyat ödeyecektir. Eğer bu atölye üretimin bir kısmını 22:00’den sonraya kaydırabilirse (örneğin vardiyayı 2-3 saat uzatıp işi gece tamamlarsa) ciddi tasarruf elde edebilir; kaydıramazsa üç zamanlı tarifede kazandığını puantta kaybedebilir.

Sonuç: İşletmeler için çok zamanlı tarife avantajı işletmenin faaliyet saatlerine ve esnekliğine bağlıdır. Genel ifade etmek gerekirse:

• Gündüz mesai yapan, gece kapalı kalan işletmeler çoğunlukla tek zamanlı tarifeyi tercih eder (basitlik ve risk olmaması için).
• Gece de faaliyet gösteren veya yükünü geceye kaydırabilen işletmeler üç zamanlı tarifeden avantaj sağlayabilir. Özellikle elektrik tüketimini geceye çekebilen sanayi tesisleri için üç zamanlı tarife oldukça avantajlıdır .
• Hafta sonu yoğun tüketimi olan (örneğin alışveriş merkezi gibi) işletmeler için, hafta sonu tarifede bir değişiklik olmamasına rağmen eğer gece temizlik/soğutma gibi işler yapıyorlarsa yine gece avantajından yararlanırlar.

Bunun kararını verirken işletmeler de ev kullanıcıları gibi analiz yapmalıdır. Ticarethane aboneleri için elektrik birim fiyatları meskenlerden biraz farklı olsa da tarife dilimleri ve oranları benzerdir. Dolayısıyla bir işletme de son ayların tüketim dağılımına bakarak karar vermelidir. Büyük ölçekli tüketiciler için tedarikçiler genelde danışmanlık sağlar, hangisinin daha ucuz olacağını hesaplar. Hatta bazı sanayi aboneleri, üç zamanlı tarifede kalıp tüketimlerini optimize ederek tasarruf ettikleri gibi, serbest tüketici olarak tedarikçi değiştirerek ilave indirimler de alabilmektedir .

Özetle, işletmeler açısından üç zamanlı tarife avantajı duruma göre değişir. Küçük bir ofis veya dükkan için genelde gereksiz bir karmaşa olabilir, ama enerji yoğun bir imalat atölyesi veya 24 saat hizmet veren bir tesis için doğru kullanılırsa ciddi maliyet avantajı sunabilir. İşletme sahiplerinin kendi kullanım profillerini analiz ederek karar vermesi en doğrusudur.

Kaynakça

• EPDK Tarife Düzenlemeleri: EPDK Kurul Kararı No: 5999-3 (31 Aralık 2015) – Resmî Gazete’de yayımlanan usul ve esaslar, gündüz/puant/gece saat dilimlerinin belirlenmesi ve sürekli yaz saati uygulamasına ilişkin kararlar.
• Enerjisa (Başkent Elektrik) SSS: “Faturadaki gündüz/puant/gece ne anlama geliyor?” – Enerjisa resmi web sitesi Sıkça Sorulanlar bölümü, tarife dilimlerinin saat aralıkları ve sayaç uygulamaları hakkında açıklama (Erişim: 2025)  .
• Teyit.org Analizi: “Elektrik tüketimini geceleri yaparak tasarruf sağlanabileceği iddiası” – Şubat 2022 tarihli analiz, çok zamanlı tarifenin avantajlarının koşullara göre değişebileceğini verilerle ortaya koyan güvenilir bir inceleme  .
• Elektrik Dünyası Dergisi Haberi: “Elektriği Gece Tüketmek Tasarruf Ettiriyor” – Eylül 2020 tarihli sektör dergisi haberi, uzman görüşleriyle üç zamanlı tarifede tasarruf için gece ve puant tüketim oranlarının değerlendirilmesini içeriyor  .